Κ.Π.ΚΑΒΑΦΗΣ  -  ΙΘΑΚΗ

Είναι  φιλοσοφικό  με  διδακτική  πρόθεση  ποίημα.  Χρησιμοποιεί  το  μύθο  του  Οδυσσέα  (Οδυσσέας,  Ιθάκη,  μυθικά  τέρατα)  ως  σύμβολο  για  να  εκφράσει  την  κοσμοθεωρία/ βιοθεωρία  του  ποιητή.  Ο  ίδιος  λέει  για  το  βαθύτερο  νόημα  του  ποιήματος : ο  άνθρωπος  εις  την  ζωήν  του  επιδιώκων  έναν  σκοπόν (την  Ιθάκην)  αποκτά  πείρα,  γνώσεις  και  ενίοτε  αγαθά  ανώτερα  του  σκοπού  αυτού  καθ’ εαυτόν.

ΔΟΜΗ :   1^η  ενότητα (στ. 1-3) : Το  μακρινό  ταξίδι  είναι  πηγή  εμπειριών  και  γνώσεων.                                               2^η ενότητα (στ.4-12) : Οι  κίνδυνοι  του  ταξιδιού  είναι  υποκειμενικοί.                                                                            3^η ενότητα (στ. 13-23) : Οι  υλικές  και  πνευματικές  απολαύσεις  του  ταξιδιού.                                         4^η ενότητα (στ. 24-30) : Η  αναγκαιότητα  της  παράτασης  του  ταξιδιού.                                                             5^η ενότητα (στ. 31-33) : Η  προσφορά  της  Ιθάκης.                                                                                                       6^η ενότητα (στ.34-36) : Η  βαθύτερη  σημασία  της  Ιθάκης.

ΤΙΤΛΟΣ :  Συμβολικά  αποκαλύπτει  το  διαπραγματευόμενο  θέμα  : ο  σκοπός  της  ζωής                                                του  ανθρώπου.

ΕΡΜΗΝΕΙΑ : Στην  α’ ενότητα  ο  ποιητής  συνοψίζει  την  άποψή  του σχετικά  με  το  σκοπό  της  ζωής  του  ανθρώπου / βιοθεωρία  του.  Μας  μεταφέρει  στο  δρόμο,  τον  ανοικτό  χώρο  και  δίνει  σ’ αυτόν  αλληγορικές  προεκτάσεις.   Επιστρατεύει  την  παραίνεση  μαζί  με   το  β’ ενικό  πρόσωπο  και  το  δραματικό  μονόλογο.  Εντύπωση  προκαλούν  λέξεις  («πηγαιμός»)  και  νοήματα  («να  εύχεσαι  να ’ναι  μακρύς  ο  δρόμος»),  τα  οποία  αιτιολογεί  (περιπέτειες/ συναίσθημα,  γνώσεις/ νόηση,  γεμάτος).  Το  συμπέρασμα : η  Ιθάκη/ σκοπός  είναι  το  κίνητρο,  η  πορεία  και  η  συσσώρευση  εμπειριών  και  γνώσεων  είναι  η  ουσία  της  ζωής.  Στη  β’ ενότητα  με  συμβουλευτικό  τόνο (β’ ενικό  πρόσωπο,  απαγορευτική  υποτακτική,  διαδοχικές  αρνήσεις)  αιτιολογεί  τη  θέση  του  ο  ποιητής.  Θεωρεί  ότι  εμπόδια  και  κίνδυνοι   («Λαιστρυγόνες,  Κύκλωπες,  θυμωμένος  Ποσειδώνας»)  είναι  δημιουργήματα  της  φαντασίας  και  των  φόβων  του  ανθρώπου,  υπάρχουν  μέσα  σ’ αυτόν  και  δε  θα  τα  συναντήσει  στην  πορεία  της  ζωής  του,  αρκεί  να  είναι  εκλεκτός,    ψυχικά  και  πνευματικά  χαρισματικός,  να  διακρίνεται  για  την  πίστη  του  σε  ιδανικά  και  για  τις  εκλεπτυσμένες  σωματικές  και  πνευματικές  απολαύσεις  του.  Στην  γ’ ενότητα    ο  ποιητής  παραθέτει  τα  οφέλη  στον  άνθρωπο  από  μια  τέτοια  πορεία.  Υπάρχουν  οπτικά  και  οσφρητικά  ερεθίσματα  ανεκτίμητα  και  σπάνια  που  παραπέμπουν  σε  πολύτιμες  και  ανεπανάληπτες  εμπειρίες  αίσθησης («ηδονικά  μυρωδικά») και  γνώσης  («Αίγυπτος»),  με  τάσεις  έμφασης   από  το  σχήμα  των  επαναλήψεων.  Στην  δ’ ενότητα  επανέρχεται  το  θέμα  του  στόχου  που  πρέπει  να  είναι  αδιαπραγμάτευτος («Πάντα  στο  νου  σου  να ’χεις  την  Ιθάκη./ Το  φθάσιμον  εκεί  είν’  ο  προορισμός  σου»).  Η  πορεία  προς  το  στόχο  δεν  πρέπει  να  παρεκκλίνει  ούτε  να  αποπροσανατολίζεται  παρά  μόνο  να  διαρκεί («Καλύτερα  χρόνια  πολλά  να  διαρκέσει»).  Με  αυτόν  το  τρόπο  ο  άνθρωπος  κερδίζει  πλούτη,  γίνεται  πλούσιος,  γεμίζει  εμπειρίες  και  γνώσεις,  επίζηλα  αγαθά  που  κάνουν  και  την  ίδια  την  Ιθάκη  να  φαίνεται  φτωχή.   («Και  γέρος  πια  ν’ αράξεις  στο  νησί, / πλούσιος  με  όσα  κέρδισες  στο  δρόμο»).   Η  Ιθάκη  δεν  αποτελεί  πια  αυταξία.  Στην  ε’ ενότητα   ο  ρόλος  του  σκοπού/ Ιθάκης  αποσαφηνίζεται.  Προκαλεί  το  ταξίδι («Η  Ιθάκη  σ’ έδωσε  το  ωραίο  ταξίδι. / Χωρίς  αυτήν  δε  θα ’βγαινες  στον  δρόμο»).  Δεν  είναι  αυτόνομη  αξία  αλλά  προκαλεί  την  αξία («Άλλα  δεν  έχει  να  σε  δώσει  πια»).  Στην  τελευταία  ενότητα  ο  Καβάφης  απομακρύνει  τον  κίνδυνο  απογοήτευσης  του  ανθρώπου  από  την  Ιθάκη  του («Κι  αν  πτωχική  τη  βρεις,  η  Ιθάκη  δεν  σε  γέλασε»).  Διευκρινίζει  την  ανεκτίμητη  προσφορά  της  Ιθάκης / σκοπού  του  ανθρώπου : να  φέρει  τον  άνθρωπο  πιο  κοντά  στο  βαθύτερο  νόημα  της  ζωής,  στην  ουσία  της  ζωής,  στα  πλούτη  των  γνώσεων  και  των  εμπειριών,  στις  περιπέτειες  και  τη  σοφία («Έτσι  σοφός  που  έγινες,  με  τόση  πείρα»).  Μάλιστα  προσδίδει  σε  αυτήν  καθολικό  χαρακτήρα,  αφού  ο  στόχος / Ιθάκη  δεν  είναι  ένας  στη  ζωή  του  ανθρώπου  ούτε  ο  ίδιος  για  κάθε  άνθρωπο  ή  για  κάθε  εποχή.  Η  Ιθάκη  γενικεύεται  και  σημαίνει  τον  υψηλό  στόχο  του  ανθρώπου,  που  γίνεται  αφορμή  για  αγώνα  και  προσπάθεια,  για  την  απόκτηση  συναρπαστικών  εμπειριών  και  άφθονων  γνώσεων,  για  χαρά  και  ευχαρίστηση.

ΤΕΧΝΙΚΗ : Ο  Καβάφης  χρησιμοποιεί  α)  τον  συμβολισμό ( «Ιθάκη» = στόχος,  «μακρύς  δρόμος» = προσπάθεια,  αγώνας  για  την  εκπλήρωση  του  στόχου, «Λαιστρυγόνας», «Κύκλωπας», «Ποσειδώνας» = κίνδυνοι  κατά  τη  διάρκεια  του  ταξιδιού,  «καλοκαιρινά  πρωιά»,  «λιμένας  πρωτοιδωμένους» = ωραίες  στιγμές  του  αγώνα,  «οι  καλές  πραμάτειες» = ηδονικές  απολαύσεις,  «πόλεις  Αιγυπτιακές» = πηγές  γνώσης ),                               β)  παραστατικές  εικόνες – υποβλητική  ατμόσφαιρα,                                                                      γ)  δραματικός  μονόλογος  (β’ ενικό  πρόσωπο) – διδακτικότητα.

ΣΤΙΧΟΥΡΓΙΑ : Οι  τέσσερις  στροφές  έχουν  διαφορετικό  αριθμό  στίχων  η  καθεμιά.  Οι  στίχοι  είναι  ανισοσύλλαβοι  και  ανομοιοκατάληκτοι.  Το  μέτρο  είναι  ιαμβικό.  Ακολουθείται  η  αρχή  της  ισομετρίας ( ένας  στίχος,  ένα  νόημα ),  εκτός  από  τους  στίχους 7 και 8,  όπου  υπάρχει  διασκελισμός.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ  ΜΕΣΑ : εικόνες  και  επαναλήψεις

ΓΛΩΣΣΑ : Σχεδόν  πεζολογική.  Στηρίζεται  στη  δημοτική  αλλά  έχει  ενσωματώσει  στοιχεία  της  καθαρεύουσας  και  ιδιώματα  της  Αλεξάνδρειας  και  της  Κωνσταντινούπολης.

ΎΦΟΣ : Στοχαστικό,  υποβλητικό,  λιτό  και  πυκνό.