AΛΕΞΑΝΔΡΟΣ  ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ

Σημαντικός  νεοέλληνας  πεζογράφος,  κορυφαίος  διηγηματογράφος,  κυριότερος  εκπρόσωπος  του  ηθογραφικού  διηγήματος.  Βαθύτατα  θρησκευόμενος,  απόκοσμος  και  μελαγχολικός,  μοναχικός,  ταπεινός  και  ολιγαρκής.  Συντηρητικός  και  επιφυλακτικός.Κοσμοκαλόγερος.                                                                                                                                                        Τα  θέματά  του  σχετίζονται  με  το  θρησκευτικό  βίο,  τη  λαϊκή  παράδοση  και  το  νησιωτικό  περιβάλλον.  Οι  ήρωές  του  είναι  άνθρωποι  του  λαού  της  υπαίθρου  απλοί,  ταπεινοί  και  φτωχοί. Όπως  έχει  διατυπωθεί,  είναι  άνθρωποι  καθημερινοί  που  πάσχουν  συχνά  απλώς  και  μόνο  επειδή  ζουν.                                                                                                                                                     Βάση  των  διηγημάτων  του  είναι  η  ηθογραφία.  Συνυφαίνεται,  όμως,  με  στοιχεία  ψυχογραφικά,  κοινωνικά,  ρεαλιστικά  και  αρκετές  φορές  λυρικά.                                                           Η  γλώσσα  των  πεζογραφημάτων  του  είναι  ιδιόμορφη:  στους  διαλόγους  χρησιμοποιείται  η  ομιλούμενη  λαϊκή  γλώσσα  με  ιδιωματισμούς  της  Σκιάθου,  στην  αφήγηση  βάση  είναι  η  καθαρεύουσα  με  πολλά  στοιχεία  της  δημοτικής,  στις  περιγραφές  χρησιμοποιείται  η  καθαρεύουσα  και  γενικά  ο  συγγραφέας  χρησιμοποιεί  λέξεις  της  αρχαίας  ελληνικής  και  της  εκκλησιαστικής  παράδοσης.                                                                        Έγραψε  μυθιστορήματα,  κυρίως  διηγήματα,  ποιήματα  και  άρθρα.  Τα  έργα  του  διακρίνονται  σε  σκιαθίτικα  και  αθηναϊκά.

ΤΟ  ΜΟΙΡΟΛΟΓΙ  ΤΗΣ  ΦΩΚΙΑΣ

Ανήκει  στα  όψιμα  έργα  του  και  θεωρήθηκε  ένα  από  τα  αριστουργήματα  της  νεοελληνικής  πεζογραφίας.  Είναι  ηθογραφικό  διήγημα,  όπου  συνυπάρχουν  ο  ρεαλισμός  με  πολλά  και  θαυμάσια  λυρικά  στοιχεία.

Ενότητες:  α) Κάτω  από  τον  κρημνόν….κοίλωμα  του  κρημνού                                                                                                   β)Μια  γολέτα…την  παρουσία  της     γ)Καθώς  είχε  νυκτώσει…οι  καημοί  του  κόσμου

Τίτλος:  Δεν  προιδεάζει  για  το  θάνατο,  προσελκύει  το  ενδιαφέρον  και  μένει  αδιάπτωτο  μέχρι  το  τέλος,  προβάλλει  το  λυρικό  στοιχείο

Μοιρολόι  της  φώκιας:  αιφνιδιάζει  τον  αναγνώστη,  αναφέρεται  στο  παρόν,  στα  λόγια  του  ενυπάρχει  το  λυρικό  και  γνωμικό  στοιχείο,  αναφέρεται  σε  κορίτσι  μικρό,  τραγουδιέται  από  πρόσωπο  μη  συγγενικό,  δημιουργεί  ατμόσφαιρα  λυρική,  εξωπραγματική,  ονειρική ,  αποτελεί  θαυμαστό  εύρημα  ως  λογοτεχνικό- τεχνικό  μέσο

Οι  κατηγορίες  θεμάτων  διαπλέκονται  για  να  δείξει  ότι  ζωή  και  θάνατος  συνυπάρχουν,  για  να  προοικονομήσει  την  κατάληξη  του  διηγήματος,  για  να  χρησιμοποιεί  την  αντίθεση  ζωής-  θανάτου  ως  εκφραστικό  μέσο

Η  γλώσσα  αποτελεί  σύνθεση  λέξεων  και  τύπων  της  δημοτικής,  της  λόγιας  ή  της  αρχαίας  ,  παρεμβάλλονται  διαλεκτικές  λέξεις  και  φράσεις  και  χρησιμοποιείται  ο  μακροπερίοδος  λόγος.  Το  ύφος  είναι  γλαφυρό  (  πλούσιο  λεξιλόγιο   και  μεταφορές )  και  παραστατικό (  πολλές  και  ποικίλες  εικόνες  )

Αφηγηματικός  τρόπος  :  διήγηση   (έμμεση  αφήγηση  )

Χρόνος  αφήγησης:  συμπίπτει  με  το  χρόνο  της  ιστορίας                                                                                                     Ρυθμός  της  αφήγησης:  ακολουθείται  η  φυσική,  χρονολογική  σειρά  των  γεγονότων  εκτός  μιας  μόνο  αναδρομικής   αφήγησης.  Παρατηρούνται ,επίσης,  ως  στοιχεία  αφηγηματικής  τεχνικής  η  προσήμανση  και  η  προοικονομία

Ο  αφηγητής  είναι  αμέτοχος  στην  ιστορία  ( αφήγηση  με  μηδενική  εστίαση ). Παρουσιάζει  τα  γεγονότα  αντικειμενικά  και  απρόσωπα ( αφηγείται  σε  γ’  πρόσωπο.  Είναι  αντικειμενικός  παρατηρητής,  αποστασιοποιημένος  από  την  ιστορία. Αφήνει  να  μιλήσουν  τα  ίδια  τα  γεγονότα  και  οι  πράξεις  των  προσώπων.  Έτσι,  ο  αναγνώστης  μένει  ανεπηρέαστος  και  σχηματίζει  δική  του  γνώμη.

Τα  πλαίσια  του  χρόνου  και  του  τόπου  δίνονται  συγκεκριμένα,  με  ακρίβεια  ως  προς  τη   στιγμή  και  τη   μεταβολή.

Η  εικονοπλασία  είναι  εξαίρετη:  εικόνες  ρεαλιστικές,  λυρικές,  εξωπραγματικές  που  διακρίνονται  σε  κινητικές,  στατικές,  οπτικές,  ακουστικές  και  αναπαριστούν  τη  ζωή,  το  θάνατο,  τη  φθορά,  την  άψυχη  φύση,  το  ζωικό  βασίλειο,  τις  ασχολίες  των  ανθρώπων.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:  ΓΡΑΜΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ   ΣΤΟΙΧΕΙΑ  (  συγγραφέας  -  έργο  )       

1. Ποια  είναι  τα  στοιχεία  που  συνιστούν  τη  γλώσσα  των  διηγημάτων  του  Παπαδιαμάντη; 
2.  Ποια  είναι  τα  θέματα  των  διηγημάτων  του  Παπαδιαμάντη;
3. Nα  εντοπίσετε  στο  διήγημα  τα  στοιχεία  που  του  δίνουν  ηθογραφικό  χαρακτήρα.                                                                                                                                  
4. Να  εντοπίσετε  τα  ρεαλιστικά  και  τα  ποιητικά -  λυρικά  στοιχεία.  Πώς  κορυφώνονται  τα  δεύτερα;   

  ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:  ΤΟ  ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ   Η    ΔΟΜΗ   

1.        Ποιο  ενδιαφέρον  μπορεί  να  παρουσιάζει  το  θέμα  του  διηγήματος  για  το  σύγχρονο  αναγνώστη; 

2.       Να  διακρίνετε  και  να  τιτλοφορήσετε  τις  θεματικές  ενότητες  του    διηγήματος.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:  ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ -  ΚΡΙΤΙΚΕΣ

1.      Γιατί  ο  τίτλος  του  διηγήματος  δεν  αναφέρεται  άμεσα  στο  βασικό  γεγονός;  Πώς  λειτουργεί  στην  πλοκή  του  διηγήματος  η  επιλογή  του  συγκεκριμένου  χώρου  και  χρόνου;

2.       Ποιος  είναι  ο  λειτουργικός  ρόλος   της  εμφάνισης   της  γολέτας  και  της  φώκιας   στη  δεύτερη  παράγραφο;

3.       Με  ποια  επιμέρους  περιστατικά  προετοιμάζεται  από  το  συγγραφέα  ο  πνιγμός  της  Ακριβούλας;  

4.       Να  εντοπίσετε  στο  κείμενο  στοιχεία  γοητείας  και  παγίδευσης  της  ζωής.

5.       Να  ερμηνεύσετε  την  τραγική  ειρωνεία  που  κρύβουν  τα  λόγια  της  γριάς  στο  μονόλογό  της  για  τον  αυλητή  και  να  εξηγήσετε  τι  εξυπηρετεί  η  παρερμηνεία  από  τη  γριά  του  αιτίου  του  πλαταγισμού;

6.       Η  γριά  Λούκαινα  δεν  αντιλαμβάνεται  τον  πνιγμό  της  εγγονής  της.  Νομίζετε  ότι  αυτό  είναι  αρετή  ή  αδυναμία  του  διηγήματος;  

7.       Προς  το  τέλος  του  διηγήματος  βρίσκουμε  τρεις  φορές  το  ρήμα  εξηκολούθει.  Πώς  λειτουργεί  αυτή  η  επανάληψη;  Ποια  είναι  η  συμμετοχή  των  ανθρώπων  στο  θάνατο  και  ποια   των  στοιχείων  φύσης; 

8.      Να  αποδώσετε  σε  πεζό  κείμενο  με  δικά  σας  λόγια  το   μοιρολόγι  της  φώκιας  και  να  σχολιάσετε  το  περιεχόμενο  σε  συσχετισμό  με  τη  δομή  του.

9.       Το  διήγημα  αρχίζει  με  το  μοιρολόι  της  γριάς  Λούκαινας  και  τελειώνει  με  το  μοιρολόι  της  φώκιας.  Ποιο  είναι  σημαντικότερο  από  συγκινησιακή  και  αισθητική  άποψη  και  γιατί;

10.   Να  επισημάνετε  επιμέρους  θέματα  που  είναι  σχετικά  με  τη  ζωή  και  με  το  θάνατο.  Γιατί  ο  συγγραφέας  διαπλέκει  τις  δύο  κατηγορίες  θεμάτων;

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:  ΤΑ  ΠΡΟΣΩΠΑ

1.  Ποιο  είναι  το  κύριο  πρόσωπο  στο  διήγημα  και  γιατί;  
2.  Ποια  πρόσωπα  λειτουργούν  αντιθετικά  και  πώς;
3.  Τρεις  από  τους  ήρωες  του  διηγήματος  συνδέονται  με  τη  μουσική.  Ποιος  είναι  ο  λειτουργικός  ρόλος  του  καθενός  και  της  αντίστοιχης  μουσικής  του;                                              
4. Να  παρουσιάσετε  τη  μορφή  της  γριάς  Λούκαινας 
5. Ποια  συναισθήματα  δημιουργούνται  στην  ψυχή  του  αναγνώστη  από  τα  διαδραματιζόμενα;
6.  Ποιο  είναι  το  κύριο  νόημα  του  διηγήματος;  

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:  ΤΕΧΝΙΚΗ                                                                                                                1.   Τι  παρατηρείτε  σχετικά  με  τη  γλώσσα  και  το  ύφος  του  διηγήματος;                                                                                2.   Να  επισημάνετε  τα  σχήματα  λόγου  που  υπάρχουν  στο  διήγημα                                                                             3.   Ποιος  αφηγηματικός  τρόπος  χρησιμοποιείται  από  το  συγγραφέα;                                    4.   Τι  παρατηρείτε  σχετικά  με  το  χρόνο  και  το  ρυθμό  της  αφήγησης;                                            Ποια  θέση  κρατάει  ο  αφηγητής;                                                                                                                         5.   Πώς  δίνονται  τα  πλαίσια  του  χώρου  και  του  χρόνου  σε  όλο  το  διήγημα;                                     6.   Να  σχολιάσετε  τον  τρόπο  με  τον  οποίο  δίνει  ο  συγγραφέας  τις  εικόνες  και  να  επισημάνετε  τις  πιο  χαρακτηριστικές                                                                                                            7.   Ποια  άλλα  μέσα  τεχνικής  χρησιμοποιεί  ο  συγγραφέας  εκτός  των  παραπάνω; 

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:  ΣΥΓΚΡΙΣΗ                                         

Να    συσχετίσετε  τη  ζωή  της  γριάς  Λούκαινας  με  τη  ζωή  της  Φραγκογιαννούς, όπως  αυτή  παρουσιάζεται  στο  απόσπασμα:  Η  Χαδούλα,  η  λεγόμενη  Φράγκισσα…έγινε  πάλιν  δουλεύτρια  των  εγγονών  της.

ΧΑΡΑ ΠΑΛΛΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ