Κυριακή 28 Οκτωβρίου 2012


ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ   ΘΕΟΤΟΚΗΣ  (1872 – 1923 )
Πεζογράφος  και  μεταφραστής.  Κατάγονταν  από  αρχοντική  και  καλλιεργημένη  οικογένεια  της  Κέρκυρας.  Η  μόρφωσή  του  ήταν  φροντισμένη ( Κέρκυρα : Εκπαιδευτήριο  Καποδίστριας,  Παρίσι : Φυσικομαθηματική  Σχολή,  Γερμανία : Φιλοσοφία,  πολλές  ξένες  γλώσσες – αρχαίες  και  σύγχρονες – που  του  επέτρεπαν  να  μελετά  ξένη  λογοτεχνία  από  το  πρωτότυπο ).   Αγωνιζόταν  για  την  επικράτηση  της  δημοτικής.  Η  αγάπη  του  για  την  πατρίδα  τον  οδήγησε  ως  εθελοντή  στην  Κρητική  Επανάσταση ( 1896 )  και  στον  πόλεμο  του  1897.  Ασπάστηκε   και  διάδωσε  τις  ιδέες  του  σοσιαλισμού – ύστερα  από  τη  γνωριμία  του  με  τον  Κ. Χατζόπουλο -  ενώ αργότερα   διαπνεόταν  από  το  πνεύμα  του  κόμματος  των  Φιλελευθέρων ( του  Ελ.  Βενιζέλου ).                                                                                                                                                                                                                                            Το  έργο  του – λογοτεχνικό  και  μεταφραστικό – θεωρείται   ιδιαίτερα  σημαντικό   στην  ελληνική  λογοτεχνία.  Επηρεασμένος  από  τον  Νίτσε  και  το  γερμανικό  ιδεαλισμό  και  υπέρμαχος  των  σοσιαλιστικών  ιδεών,  κατόρθωσε  να  ανανεώσει  την  ηθογραφική  πεζογραφία  εισάγοντας  στο  πεζογραφικό  του  έργο  τον  κοινωνικό  προβληματισμό  και  τη  ρεαλιστική  γραφή ( κοινωνιστική  πεζογραφία ).  Ο  Θεοτόκης  κατέγραψε  με  ρεαλισμό  και  ψυχογραφική  δύναμη  τα  ήθη  και  τις  ανθρώπινες  σχέσεις  της  αποκεντρωμένης  κοινωνίας ( Κέρκυρας  των  αρχών  του  20ου  αιώνα ),  τις  κοινωνικές  ανισότητες,  τη  διαβρωτική  δύναμη  του  χρήματος.  Ο  λόγος  του  είναι  ιδιαίτερα  γοητευτικός ( ως ένθερμος  δημοτικιστής   γράφει  σε  μια  πλούσια  και  δυναμική  δημοτική  γλώσσα,  εμπλουτισμένη  με  κερκυραϊκούς  ιδιωματισμούς ).                                                                                             Διηγήματα : Κορφιάτικες  ιστορίες                                                                                                                                          Εκτεταμένα  αφηγήματα : Η  τιμή  και  το  χρήμα,  Κατάδικος,  Η  ζωή  και  ο  θάνατος  του  Καραβέλα                                                                                                                                                                       Μυθιστόρημα : Οι  σκλάβοι  στα  δεσμά  τους                                                                                                                         Μεταφράσεις : Πλάτωνα,  Αριστοτέλη,  Πινδάρου,  Ορατίου,  Βιργιλίου,  αρχαίας  ινδικής  λογοτεχνίας ( αρχαίοι  Έλληνες  και  Λατίνοι  συγγραφείς )  και  Πετράρχη,  Τάσσο,  Σαίξπηρ,  Γκαίτε (ευρωπαίοι  λογοτέχνες )

Η  ΤΙΜΗ  ΚΑΙ  ΤΟ  ΧΡΗΜΑ
Εκτενές  αφηγηματικό  έργο  που  γράφτηκε  πριν  τους  Βαλκανικούς  πολέμους ( 1912 – 1913 ).  Εκφράζει  τις  σοσιαλιστικές  ιδέες  στις  οποίες  είχε  μυηθεί  κατά  τη  διετή  παραμονή  του  στη  Γερμανία (1907 – 1909 ).  Το  διήγημα / νουβέλα   είναι  ηθογραφικό  και  κοινωνικό / δραματικό.  Παρουσιάζει  τις  τραγικές  συγκρούσεις  στις  οποίες  οδηγεί  τους  ανθρώπους  το  χρήμα.
Χώρος : ένα  παραλιακό  προάστιο  της  Κέρκυρας,  το  Μαντούκι.  Συγκεκριμένα,  το  σπίτι  της  σιόρας  Επιστήμης ( εξαίρεση  : στο  2ο  απόσπασμα  είναι  η  ταβέρνα  του  Τραγούδη ).     Αναφέρεται, επίσης,  η  πλατεία  του  προαστίου  και  το  σπίτι  του  Ανδρέα.    
Χρόνος   Ιστορικός : αρχές  του  20ου  αιώνα                                                                                                                    Χρόνος   Αφήγησης : εξελικτικά  από  τις  αρχές  καλοκαιριού  ως  το  χειμώνα
Πρόσωπα : η  σιόρα  Επιστήμη,  η  Ρήνη,  ο  Ανδρέας,  ο  Τρίνκουλος,  ο  Σπύρος ( θείος  Ανδρέα )
Ενότητα   1η : ( Σαν  καλή  νοικοκυρά…δεν  είχε  ζεστάνει ).  Σκιαγραφούνται  εξωτερικά  και  εσωτερικά  τα  τέσσερα  κύρια  πρόσωπα,  οι  μεταξύ  τους  σχέσεις  και  η  κοινωνική  προέλευσή  τους.  Γίνεται  αναφορά  στο  ιστορικό  σκηνικό,  στα  κοινωνικά  ήθη  και  στη  γυναικεία  ψυχολογία.                                                                                                                                             Ενότητα  2η : (Και  εδώ  να  τόνε  ψηφίσουμε…και  με  τον  ταμπουρά  μου ).  Ο  Ανδρέας  εκμυστηρεύεται  στο  θείο  του  τον  έρωτά  του  για  τη  Ρήνη . Γίνεται  αναφορά  στο  πολιτικό  κλίμα  της  εποχής ( κομματική  διαφθορά ,  υποτέλεια  στους  Ευρωπαίους )  και  στις   διαφορετικές  αντιλήψεις   για  το  χρήμα ( Ανδρέας – θείος ).                                                               Ενότητα  3η : (Αντρέα…βιαστικά  το  κατώφλι ).  Η   συναλλαγή    της  Επιστήμης  και  του Αντρέα  για  την  προίκα  της  Ρήνης ( σύγκρουση  των  δύο  αξιών : της  τιμής  και  του  χρήματος ) .  Ζωντανή   και  πειστική  σκιαγράφηση  των  χαρακτήρων,  προβολή  των  συναισθηματικών  τους  διακυμάνσεων  και  του  δραματικού  τόνου  του  έργου.                          Ενότητα  4η : (Εκείνη  εκοίταξε   Κι  εβγήκε  στο  δρόμο ). Η  άρνηση  της  Ρήνης  να  παντρευτεί  τον  Αντρέα.  Ώριμη,  ελεύθερη   από  προκαταλήψεις  συνειδητοποιεί  πως  το  χρήμα  δεν  μπορεί  να  εξαγοράσει  την  αγάπη  και  την  ευτυχία.
Τεχνική : Η  νουβέλα  κινείται  στα  πλαίσια  της  ηθογραφίας  και  παράλληλα  καταγράφει  τους  κοινωνικούς  προβληματισμούς  και  τις  σοσιαλιστικές  ιδέες  του  συγγραφέαΕντάσσεται  στην  κοινωνική  πεζογραφία ( παρουσιάζει  κοινωνικές  ανισότητες  και  προκαταλήψεις )  και  με  νατουραλιστικό  τρόπο  απεικονίζει  τις  εξωτερικές  δυνάμεις  - φυσικές  και  κοινωνικές -  να  προκαθορίζουν  την  ηθική  συμπεριφορά  των  προσώπων  και  να  περιορίζουν  την  ελευθερία  τους.
Τίτλος : ευρηματικός,  αφού  παρουσιάζει  τους  δύο  σημαντικούς  άξονες   του  έργου  και  ταυτόχρονα  προβάλλει  τη  διπλή  σημασία  της  λέξης  « τιμή » ( χρήμα  και  αξιοπρέπεια )  
Αφηγητής : ετεροδιηγητικός ( δε  συμμετέχει  στην  ιστορία )  με  μηδενική  εστίαση /χωρίς  εστίαση (δεν  εστιάζει  σε  συγκεκριμένο  πρόσωπο )- παντογνώστης.  Αφηγείται  σε  γ’ πρόσωπο
Αφηγηματικοί  τρόποι : Διήγηση / Αφήγηση,  Διάλογος,  Εσωτερικός  μονόλογος
Χρόνος  Αφήγησης : Αόριστος  με  σαφείς  χρονικούς  προσδιορισμούς.  Η  αφήγηση  ακολουθεί  τη  φυσική  χρονολογική  σειρά  των  γεγονότων.
Γλώσσα : απλή  δημοτική  με  κερκυραϊκούς  ιδιωματισμούς  στους  διαλόγους
Ύφος : φυσικό,  γοητευτικό  και  σε  πολλά  σημεία  δραματικό   
ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Να  συγκρίνετε  το  περιεχόμενο  των  δύο  έργων  του  Κ. Θεοτόκη : Κατάδικος  και  Η  τιμή  και  το  χρήμα              

ΚΑΤΑΔΙΚΟΣ
Είναι  εκτεταμένο  ρεαλιστικό  αφήγημα.  Θεωρείται  το  καλύτερο  έργο  του  συγγραφέα.  Εκδόθηκε  το  1919.  Το  περιεχόμενό  του  είναι  κοινωνικό  με  στοιχεία  ηθογραφικά  και  κυρίως  ψυχογραφικά.  Είναι,  δηλαδή,  μια  ηθογραφική  ψυχογραφία.
Χώρος : η  αυλή  της  φυλακής
Χρόνος  ΑφήγησηςΧρόνος  Ιστορίας : ένα  φθινοπωριάτικο  απόγευμα                                                                      Χρονική  Σειρά : γραμμική,  φυσική χρονολογική. Εξαίρεση  η  αναδρομική  αφήγηση ( 1η § )
Αφηγητής : αμέτοχος  στην  ιστορία ( αφήγηση  με  μηδενική  εστίαση ),  αντικειμενικός,                    αποστασιοποιημένος,  αφήνει  να  μιλήσουν  τα  γεγονότα  και  οι  πράξεις  των  προσώπων.
Αφηγηματικός  τρόπος : μεικτός ( συνδυάζει  την  διήγηση- έμμεση  αφήγηση  σε  γ πρόσωπο  με  το  διάλογο )
Αφηγηματική  τεχνική :  α) δραματική  μέθοδος  ( δυναμική  παρουσίαση  των  χαρακτήρων  μέσα  από  τη  συμπεριφορά  τους ),   β)  μέθοδος  της  άμεσης  έκθεσης  ( στατική  παρουσίαση  προσώπων – συναισθημάτων ),  γ)  ο  διάλογος,  δ)  η  τεχνική  του  απροσδόκητου ( αιφνιδιαστικής  μεταστροφής  του  Τουρκόγιαννου ),  ε)  το  εύρημα  της  εμφάνισης  της  Μαργαρίτας ( η  πραγματικότητα  δίνει  τη  λύση  στην  εμπλοκή ).
Πρόσωπα : ο  Τουρκόγιαννος,  οι  κατάδικοι  ( αυτοί  που  βρίσκονται  στη  φυλακή  και  αυτοί  που  δε  βρίσκονται   πια  εκεί ),  ο  Πέτρος  Πέπονας,  η  Μαργαρίτα  και  τα  παιδιά .
Ενότητα  1 : ( Ήτανε…αθώα  μάτια ).  Εισαγωγική  ενότητα ( χώρος,  χρόνος,  πρόσωπα )      Ενότητα  2 : (Η  σιδερένια  πόρτα…κι  από  πού  είσαι; ).  Η  άφιξη  του  Πέπονα  και  ο  διάλογος  με  τους  άλλους  φυλακισμένους,                                                                                     Ενότητα  3 : ( Είπε  τ’όνομα…κι  εφώναξε ).  Αντιπαράθεση  της  ηθικής  στάσης  Τουρκόγιαννου – Πέπονα,                                                                                                                               Ενότητα  4 : ( Αι-Γιάννη…και  τον  αδικόβαλες ).   Αντιπαράσταση  Πέπονα – Τουρκόγιαννου,    Ενότητα  5 : ( Ο  Τουρκόγιαννος  έτρεμε…ως  το  τέλος! ).  Τύψεις  του  Πέπονα,  ομολογία  της  ενοχής  του  και  αίτηση  συγγνώμης,                                                                                               Ενότητα  6 : ( Κι  ο  Τουρκόγιαννος…στο  κελί  του ).  Μεταστροφή  του  Τουρκόγιαννου  και  ανάληψη  της  ευθύνης  για  το  φόνο
Αξιολόγηση :  ο  αναγνώστης  θαυμάζει  τον  τρόπο  με  τον  οποίο  γίνεται  το  ψυχογράφημα  των  ηρώων  μέσα  από  την  περιγραφή  της  συμπεριφοράς  τους  και  κυρίως  μέσα  από  τα  λόγια  τους.  Ενδιαφέρον  παρουσιάζει  επίσης  ο  τρόπος  με  τον  οποίο  δίνονται  οι  ψυχικές  μεταπτώσεις  του  Πέπονα  καθώς  και  η  επικράτηση  με  απίστευτο  τρόπο  της  ηθικής  θεωρίας  του  Τουρκόγιαννου,  για  να  δοθεί  με  ρεαλιστική  γραφή  ένα  μήνυμα  ιδεαλιστικόότι  η  ευτυχία  του  ανθρώπου  στηρίζεται  στην  αγαθή  πράξη  και  στη  μεταμέλεια,  ενώ  η  καλοσύνη  έχει   υπερβατική,  θεϊκή  προέλευση.
Λειτουργία  εισαγωγικής  παραγράφου : α)  δίνει  τα  εισαγωγικά  στοιχεία ( χώρο,  χρόνο, πρόσωπα ),                β)  τονίζει  ότι  μόνο  ο  Τουρκόγιαννος  παραμένει  αμετακίνητος,         γ)  προετοιμάζει  την  άφιξη  του  Πέπονα,     δ)  παρουσιάζει  την  όψη  του  Τουρκόγιαννου.
Ο  ρόλος  του  επιζωήτη   είναι  αρχηγικός  και  ειδικότερα  παίζει  το  ρόλο  του  ανακριτή  ή  του  δικαστή ( σε  άτυπο  δικαστήριο )  και  του  κριτή ( αξιολογεί  τις  πράξεις  των  άλλων ).
Ηθικό  θέμα : η  κατάκτηση  της  ευτυχίας
Ηθικές  θεωρίες :   α)  η  πνευματική  θεωρία  του  Τουρκόγιαννου ( η  ευτυχία  κατακτάται  με  την  αγαθή  πράξη  και  την  ειλικρινή  μεταμέλεια,  αφού  ο  άνθρωπος  είναι  από  τη  φύση  του  καλός  ),        β)  η  υλιστική  θεωρία  του  Πέπονα ( η  ευτυχία  κατακτάται  με  την  επιβολή  της  εξουσίας  και  την  επίτευξη,   έτσι,  της  κοινωνικής  αναγνώρισης,  των  υλικών  αγαθών  και  της  οικογένειας )
Ηθικές  θεωρίες  που  συμβαδίζουν  με  τη  θεωρία  του  Τουρκόγιαννου  αποτελούν :                     α)  ο  χριστιανισμός,  που  κηρύττει  την  αγάπη  και  τη  μετάνοια,    β)  του  Πλάτωνα,  που  κηρύττει  ότι  ο  άνθρωπος  έχει  μέσα  του  την  « ιδέα  του  αγαθού »,   γ)  των  Στωικών,  που  θεωρούν  την  αρετή   σύμφυτο  γνώρισμα  του  κόσμου,   δ)  του  Ρουσό,  που  θεωρούσε  αθώα  τη  φύση  και  ενοχοποιούσε  την  κοινωνική  ζωή,   ε)  των  αρχαίων  Ελλήνων,  που  είχαν  θεοποιήσει  τις  τύψεις  της  ηθικής  συνείδησης ( Ερινύες )                στ)  του  Τολστόι  και  ζ)  των  ινδουιστών
Αποστολή  του  Τουρκόγιαννου  αποτελεί  να  παρηγορεί  και  να  οδηγεί  σε  μετάνοια  τους  φυλακισμένους  με  το  χριστιανικό  κήρυγμα.  Ο  ίδιος  δικαιώνεται   ηθικά   αλλά  δεν  αποδίδεται  δικαιοσύνη.  Ο  Τουρκόγιαννος  εκφράζει  το  λαϊκό  θρησκευόμενο  τύπο,  τον  έντιμο,  με  τις  χριστιανικές  ηθικές  αρχές  και  εκπροσωπεί  τον  κόσμο  των  χαμηλών  κοινωνικών  στρωμάτων,  τον  κόσμο  των  φτωχών  και  άμοιρων,  των  ανυπεράσπιστων  και  αδικημένων  ανθρώπων  που  ζουν  στο  περιθώριο  του  κοινωνικού  βίου
Ο  Πέπονας  είναι  ο  τύπος  του  αμοραλιστή,  του  δόλιου,  άδικου  και  αδίστακτου  και  εκπροσωπεί  τον  κόσμο  των  κοινωνικά  ισχυρών,  των  ευκατάστατων  και  πετυχημένων.
Ο  τίτλος  « κατάδικος »  μπορεί  κυριολεκτικά  να  αναφέρεται  στον  Τουρκόγιαννο ( φυλακισμένος )  αλλά  και  μεταφορικά  στον  Πέπονα ( δέσμιος  των  τύψεών  του ).
Κύριο  νόημα : Η  ορθή  ηθική  στάση  του  ανθρώπου,  η  οποία  του  εξασφαλίζει  την  ευτυχία,  είναι  εκείνη  που  υψώνει  ως  πρώτη  αξία  το  καλό  και  αναγνωρίζει  τη  μεγάλη  αξία  της  μετάνοιας  σε  περίπτωση  παράβασης  των  ηθικών  κανόνων
Η  γλώσσα  του  έργου  είναι  δημοτική  με  κερκυραϊκά  διαλεκτικά  στοιχεία  και  τα  σχήματα  λόγου  λιγοστά.
Το  ύφος  είναι  ζωηρό ( πλούσιος  διάλογος ),  γοργό ( ασύνδετο  σχήμα )   αλλά  μερικές  φορές  γίνεται    ανιαρό ( μακροπερίοδος  λόγος,  φορτική  χρήση  του  « και » )

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1.  Ποιο  λογοτεχνικό  ρεύμα   ακολουθεί  ο  Θεοτόκης  στον  « Κατάδικο »;  Να  εντοπίσετε  στο  απόσπασμα  γνωρίσματα  της  σχετικής  τεχνοτροπίας.
2. Ποιος  είναι  ο  λειτουργικός  ρόλος  της  πρώτης  παραγράφου  και  γιατί  ο  συγγραφέας  αναφέρεται  κυρίως  στους  τροφίμους  που δε  βρίσκονται  πια  στη  φυλακή ;
3. Τι  άνθρωπο  δείχνει  η  όψη  του  Τουρκόγιαννου  στο  τέλος  της  πρώτης  παραγράφου ;
4.   Ποιος  φαίνεται  να  είναι  ο  ρόλος  του  επιζωήτη  ανάμεσα  στους  άλλους  φυλακισμένους ;  Ποια  στοιχεία  τον  συνιστούν ;
5.  Με  ποιον  τρόπο  παρουσιάζει  τον  εαυτό  του  ο  Πέπονας ( πριν  από  την  εμφάνιση  του  Τουρκόγιαννου ),  ποιαν  εντύπωση  δίνει  με  τα  λόγια  και  με  τη  συμπεριφορά  του  και  ποιαν  αντίδραση  προξενεί ;
6.  Ποιες  είναι  οι  πρώτες  αντιδράσεις  του  Πέπονα  όταν  άκουε  από  μακριά  τη  γνωστή  φωνή,  και  ποιες  είναι  οι  πρώτες  αντιδράσεις  του  Τουρκόγιαννου ;
7.   Στη  συζήτηση  με  τον  Πέπονα  οι  άλλοι  φυλακισμένοι  του  υποβάλλουν  τρεις  διαδοχικές  ερωτήσεις.  Γιατί  αυτές  μένουν  αναπάντητες ;
8.  Ο  Τουρκόγιαννος  έχει  τάξει  τον  εαυτό  του  σε  μιαν  αποστολή.  Ποια  είναι  αυτή  και  σε  ποια  σημεία  του  κειμένου  φαίνεται ;
9.   Τελικά  ο  φόνος  διαλευκάνθηκε ;  Αποδόθηκε  δικαιοσύνη ;
10.  Στο  απόσπασμα  τίθεται  ένα  ηθικό  θέμα.  α) Ποιο  είναι  αυτό ;   β) Ποιες  είναι  οι  δύο  ηθικές  θεωρίες  που  αντιπαρατίθενται  και  ποιοι  τις  ενσαρκώνουν ;  γ)  Τίνος  η  στάση  επικρατεί  και  με  ποιον  τρόπο ;  δ) Ποια  ηθική  θεωρία  δικαιώνεται  και  γιατί ;
11.   Ποιες  γνωστές  ηθικές  θεωρίες  απηχούν  τα  λόγια  και  η  συμπεριφορά  του  Τουρκόγιαννου ;
12.   Να  συγκρίνετε  την  ηθική  στάση  του  Τουρκόγιαννου  με  τη  στάση  που  κράτησε  ο  αρχαίος  φιλόσοφος  Σωκράτης,  όταν  του  είχαν  προτείνει  να  δραπετεύσει  από  τη  φυλακή,  για  να  σωθεί.  Να  επισημάνετε  ομοιότητες  και  διαφορές  στις  δύο  στάσεις.
13.   Στο  απόσπασμα  διαγράφεται  το  ήθος  του  Τουρκόγιαννου  και  του  αντίποδά  του,  του  Πέπονα.  Να  παρουσιάσετε  τους  δύο  χαρακτήρες  και  να  κρίνετε  αν  είναι  πειστική  η  συμπεριφορά  και  του  ενός  και  του  άλλου.
14.   Ποιες  ψυχικές  μεταπτώσεις  του  Πέπονα  παρακολουθούμε  στην  εξέλιξη  του  αποσπάσματος ;
15.  Τι  έχετε  να  παρατηρήσετε  σχετικά  με  τη  γλώσσα  και  με  το  ύφος  του  κειμένου ;
16.  Ποιος  αφηγηματικός  τρόπος  χρησιμοποιείται  από  το  συγγραφέα ;  Τι  παρατηρείτε  σχετικά  με  τον  χρόνο  και  το  ρυθμό  της  αφήγησης ;  Ποια  θέση  κρατάει  ο  αφηγητής ;
17.  Ποια  μέθοδο  χρησιμοποιεί  ο  συγγραφέας  για  τη  δημιουργία  των  χαρακτήρων ;
18.  Ποια  είναι  τα  μέσα  τεχνικής  που  κυρίως  χρησιμοποιεί  ο  συγγραφέας ;
19.  Να  συσχετίσετε  τη  στάση  αυτοτιμωρίας  του  Κιαμήλη,  όπως  παρουσιάζεται  στο  έργο  του   Γ.  Βιζυηνού « Ποίος  ήτον  ο  φονεύς  του  αδελφού  μου » ;


                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               


ΚΩΣΤΑΣ  ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ : (1896 – 1928 )  Αντιπροσωπευτικός  ποιητής  της  γενιάς  του  μεσοπολέμου ( της  γενιάς  του  1920 ).  Η  ζωή  μακριά  από  την  Αθήνα   λόγω  του  επαγγέλματος  του  πατέρα  του  και  του  ίδιου  αργότερα  τον  γέμιζε  απελπισία.  Αυτοκτόνησε  τον  Ιούλιο  του  1928  στην  Πρέβεζα.                                                                                                  Η  ποίησή  του  σχετίζεται   με  το  έργο  Γάλλων  κυρίως  ποιητών.  Τη  διακρίνει  η  απογοήτευση,  η  διάθεση  φυγής,  η  πικρία  και  η  απαισιόδοξη  στάση  απέναντι  στη  ζωή.  Εκφράζει  ένα  πνεύμα  διάλυσης,  παρακμής  και  αντιηρωισμού.  Στόχος  της  είναι  η  προσωπική  λύτρωση    αλλά  στο  τέλος  ο  κεντρικός  άξονας  της  βιοθεωρίας  που  προβάλλεται   είναι   ο  θάνατος.  Ο  ποιητής  Καρυωτάκης  στην  ωριμότητά  του  αποστασιοποιείται  και  τελικά  συγκρούεται  εν  μέρει  με  την  ποιητική  ορθοδοξία  των  καιρών  του.  Επιστρατεύει  το  ρεαλισμό  και  αντικρίζει  κατά  πρόσωπο  τα  κοινωνικά  και  καλλιτεχνικά  αδιέξοδα  της  δεκαετίας  του  1920.  Χρησιμοποιεί  το  σαρκασμό  και  τον  αυτοσαρκασμό ( αντί  της  ονειροπόλησης  και  της  φυγής ),  τύπους  της  καθαρεύουσας  και  ξενικούς ( αντί  της  δημοτικής )  και  μετρικούς  παρατονισμούς,  διασκελισμούς  και  ανισοσύλλαβους  στίχους.  Βρίσκεται  στο  μεταίχμιο  της  παραδοσιακής  και  νεοτερικής  ποίησης.  Η  ποίηση  του  Καρυωτάκη  επηρέασε  τους  σύγχρονους  με  αυτόν  και  μερικούς  μεταγενέστερους   ποιητές  αλλά  το  έργο  του  αναγνωρίστηκε  μετά  το  θάνατό  του.  Ποιητικές  συλλογές  του  είναι : Ο  πόνος  του  ανθρώπου  και  των  πραγμάτων             ( 1919),  Νηπενθή ( 1920 ),  Ελεγεία  και  σάτιρες ( 1927 ),  Άπαντα  τα  ευρισκόμενα  Α’ και  Β’( 1965 )
ΕΙΜΑΣΤΕ  ΚΑΤΙ…
Ανήκει  στη  συλλογή  Ελεγεία  και  Σάτιρες( 1927).  Είναι  άτιτλο.  Ανήκει  στο  είδος  του  σονέτου.  ( Σονέτο = μικρός  ήχος,  τραγουδάκι.  Γεννήθηκε  στην  Ιταλία  το  13ο αι.  Διακρίνεται  σε  α)  ιταλικό  ή  πετραρχικό   και  β)  αγγλικό  ή  σαιξπηρικό.  Το  μέτρο  είναι  συνήθως  ιαμβικό  ενδεκασύλλαβο  και  τα  θέματά  του  είναι  ποικίλα : πατριωτικά,  θρησκευτικά,  ερωτικά  κ.α.  Στη  νεοελληνική  ποίηση  ονομάζεται  δεκατετράστιχο  και  αποτελείται  από  δύο  τετράστιχες  και  δύο  τρίστιχες  στροφές – πετραρχικό - .  Το  μέτρο  είναι  ενδεκασύλλαβο  ή  δεκατρισύλλαβο  και  η  ομοιοκαταληξία  σταυρωτή –αββα-  ή  πλεχτή –αβαβ-.  Το  βασικό  νόημα  του  σονέτου  βρίσκεται  συνήθως  στο  τελευταίο  τρίστιχο.  Γενικά,  το  σονέτο  διακρίνεται  για  την  πολύ  προσεγμένη  μορφή  του ).            Εκ  πρώτης  όψεως  ακολουθεί  τους  κανόνες  της  παραδοσιακής  ποίησης  αλλά  στην  πραγματικότητα  την  αμφισβητεί.
Θέμα : Η  αδυναμία  των  ποιητών  να  εκφράσουν  την  εποχή  τους  και  να  επικοινωνήσουν  με  τους  άλλους
Δομή :   Ενότητα  1η (  α’ - γ’ ) : Η  αδυναμία  των  ποιητών  να  επικοινωνήσουν  με  το  κοινό                                         Ενότητα  2η ( δ’ ) : Το  αδιέξοδο  των  ποιητών
Γλώσσα : Δημοτική,  στην  οποία  ενσωματώνονται  λόγιοι  τύποι,  λέξεις  προφορικού  λόγου ( δίνουν  πεζολογικό  χαρακτήρα  στο  έργο )  και  ασυναίρετοι  τύποι  της  λόγιας.
Ύφος : Άμεσο ( δημοτική  γλώσσα  και  τολμηρή  εικονοποιία )  και  μελαγχολικό ( στιχουργία )
Εκφραστικά  μέσα : εικόνες ( οπτικές,  ηχητικές,  κινητικές ),  προσωποποίηση,  παρομοιώσεις,  ομοιοτέλευτο,  μεταφορές,  αντίθεση
Στιχουργία : Οι  στίχοι  είναι  ιαμβικοί  ενδεκασύλλαβοι.  Η  ομοιοκαταληξία  είναι  σταυρωτή  στις  δύο  πρώτες  στροφές ( αββα, αββα ),  πλεχτή  στις  δύο  τελευταίες (γδγ, δγδ ).  Εξωτερικά,  δηλαδή,  ο  ποιητής  μοιάζει  να  ακολουθεί  τις  αρχές  της  παραδοσιακής  ποίησης.  Μια  πιο  προσεκτική  μελέτη,  όμως,  αποδεικνύει  ότι  ο  στίχος  παρουσιάζει  κάποια  χαλάρωση : διασκελισμοί,  χασμωδίες,  διασάλευση  του  ιαμβικού  μέτρου ( α’ στροφή ).  Συγκεκριμένα,  ο  στίχος 2  έχει  μεσοτονικό  μέτρο (υ-υ υ-υυ –υ υ-υ ),                ο  στίχος  3  στις  τέσσερις  πρώτες  συλλαβές  έχει  τροχαϊκό  μέτρο  και  στις  επόμενες  έχει  ιαμβικό ( -υ –υ/υ-υ-υ-υ ),  ο  στίχος 4  στις  έξι  πρώτες  συλλαβές  έχει  τροχαϊκό  μέτρο  και  στις  πέντε  υπόλοιπες  ιαμβικό ( -υ-υ-υ/υ-υ-υ ).  Έτσι,  απορυθμίζεται,  διαλύεται  ο  στίχος.
Τεχνική : α)  Ακολουθεί το  είδος  του  σονέτου,  βχρησιμοποιεί  το  α’  πληθυντικό ( παρουσιάζεται  ως  εκπρόσωπος  της  ποιητικής  γενιάς  του,  ίσως  και  της  εποχής  του ),                 γ)  ακολουθεί  πεζολογικό  τόνο ( για  να  καταδείξει  τη  σύγχυση  και  αποδιοργάνωση  του  εσωτερικού  κόσμου  του  ποιητή – πλήρης  εναρμόνιση  μορφής  και  περιεχομένου -   και                       για  να  αποστασιοποιηθεί  από  τη  μετρική  και  εκφραστική  τελειότητα  της  παραδοσιακής  ποίησης,  δ)  χρησιμοποιεί  την  τεχνική  της  κλιμάκωσης, ( για  να  αισθητοποιήσει  τη  συντριπτική  πτώση ),  ε)  χρησιμοποιεί  την  αοριστία  και  την  ασάφεια, ( για  να  καταδείξουν  την  ψυχική  σύγχυση,  την  απελπισία  και  την   αδυναμία  περισυλλογής,  στοχασμού  και  παραγωγής  συγκροτημένου  έργου – ακρωτηριασμένη  προσωπικότητα  και  ιδεολογικό  κενό - )
Αξιολόγηση : Το  σονέτο  αυτό  αντανακλά  με  άμεσο  και  ζωντανό  τρόπο  την  προσωπικότητα  του  Καρυωτάκη.  «Το  άγχος  της  καθημερινότητας,  οι  συμβατικές  κοινωνικές  αξίες,  η  απουσία  μιας  ηρωικής  διάστασης  στη  ζωή,  μοιάζουν  να  αίρουν  τον  ένα  μετά  τον  άλλο  κάθε  λόγο  ύπαρξης…  Κάποιες  στιγμές  δε  μπορεί  να  ανεχθεί  ότι  ο  κόσμος  είναι  τόσο  πολύ  διαφορετικός  από  εκείνη  την  αόριστη,  ιδανική  εικόνα  που  ο  ίδιος  έχει  πλαστουργήσει,  και  τότε  γίνεται  σαρκαστικός»  γράφει  ο  MVitti.
EΡΩΤΗΣΕΙΣ  ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ
  1.  Στο  ποίημα  «Οι  ποιητές»  από  τη  συλλογή  Μαρία  Νεφέλη  ο  Οδυσσέας  Ελύτης  σατιρίζει  τους  ποιητές  για  τη  σχέση  τους   με  την  πραγματικότητα.  Ποιες  ομοιότητες  με  τις  απόψεις  του  Καρυωτάκη  στο  «Είμαστε  κάτι…»  παρατηρείτε ;

Κυριακή 21 Οκτωβρίου 2012


ΓΕΩΡΓΙΟΣ  ΒΙΖΥΗΝΟΣ                                                                                                                                                                           
Γεννήθηκε  στη  Βιζύη  της  ανατολικής  Θράκης   το  1849.  Στις  πρώτες  του  σπουδές  γνώρισε  τον  τυφλό  Φαναριώτη  ποιητή,  Ηλία  Τανταλίδη,  που  έδωσε  ώθηση  στην  ποιητική  του  εξέλιξη  και  αργότερα    τον  πάμπλουτο  Έλληνα  Γεώργιο  Ζαρίφη,  που  του  παρείχε  τα  οικονομικά  μέσα  για  να  σπουδάσει  στην  Αθήνα ( Φιλοσοφική  σχολή ),  στο  Γκέτιγκεν  της  Γερμανίας ( Φιλοσοφία ),  στη  Λιψία ( Ιστορία  της  Φιλοσοφίας,  Αισθητική,  Ψυχολογία ),  στο  Παρίσι  και  στο  Λονδίνο,  όπου   άρχισε  να  γράφει  τα  διηγήματά  του.                                                                                                                                                    Όμως,  οι  φιλολογικοί  κύκλοι   της  Αθήνας  τον  περιφρονούσαν ( ίσως  και  λόγω  του  παράξενου  παρουσιαστικού  του ).  Το  1890  άρχισαν  τα  συμπτώματα  μιας  ασθένειας  των  νεύρων,  που  σε  συνδυασμό  με  τον  σφοδρό  έρωτά  του  με  ένα  δεκατετράχρονο  κορίτσι,  τον  οδήγησε  στο  Δρομοκαίτειο  Ψυχιατρείο.  Πέθανε  το  1896  από  «προϊούσα  γενική  παράλυση».                                                                                                                                                                   Έχει  πλούσιο  ποιητικό ( λυρικά  και  επικολυρικά  ποιήματα – βαλλίσματα ή  μπαλάντες -  με  πρότυπο  τις  μπαλάντες  των  Γερμανών  ποιητών  Σίλλερ  και  Γκαίτε )  και  πεζογραφικό  έργο.  Καταξιώθηκε,  βέβαια,  από  τα  διηγήματά  του,  που  έχουν  αυτοβιογραφικό  υπόβαθρο.  Η  πλοκή  των  διηγημάτων  του  είναι  αινιγματική ( έχει  τη  μορφή  της  αναζήτησης  της  λύσης  ενός  «μυστηρίου»  που  προεξαγγέλλεται  ήδη  σ τον  τίτλο ).  Η  αφήγηση,  που  συχνά  δίνεται  από  την  οπτική  γωνία  ενός  παιδιού,  ωριμάζει  σταδιακά,  αφού  ο  αφηγητής  περνά  από  την  παιδικότητα  στην  ώριμη  ηλικία. Γι’ αυτό  τα  διηγήματα  του  Βιζυηνού  μοιάζουν  με  μυθιστορήματα.  Τα  θέματα  των  διηγημάτων  του  σχετίζονται  με  τις  αναμνήσεις  του  συγγραφέα  από  τα  παιδικά  του  χρόνια  στη  Θράκη,  όπου  συνυπάρχει  το  ελληνικό  και  το  τουρκικό  στοιχείο.  Η  γλώσσα  τους  είναι  η  απλή  καθαρεύουσα,  αλλά  στους  διαλόγους  είναι  η  δημοτική  και  το  θρακιώτικο  ιδίωμα.  Με  αφηγηματική  χάρη,  χαριτολόγα  διάθεση  και  ύφος  αλλού  πυκνό  αλλού  λιτό  διεισδύει  βαθιά  στην  ψυχή  των  ηρώων  και  διαμορφώνει  ζωντανούς  χαρακτήρες.  Οι  ήρωές  του  κινούνται  ανάμεσα  σε  δύο  πραγματικότητες,  αυτήν  που  ζουν  και  αυτήν  που  δεν  αντιλαμβάνονται,  ενώ  συχνά  διολισθαίνουν  στην  ψευδαίσθηση.                                                                       Η  προσφορά  του  Βιζυηνού  στο  νεοελληνικό  διήγημα  είναι  ότι  έδωσε  στην  ηθογραφία  του  19ου αιώνα  ψυχογραφική  διάσταση.  Αξιοποιώντας  τον πλούτο  των  φιλοσοφικών,  ψυχολογικών  και  παιδαγωγικών  του  γνώσεων  περιγράφει  με  εξαιρετική  ψυχογραφική  ικανότητα  τον  ψυχικό  κόσμο  των  ηρώων  του,  τις  εσωτερικές  τους  συγκρούσεις,  τις  δοκιμασίες  και  τους  προβληματισμούς  τους.
«ΜΟΣΚΩΒ – ΣΕΛΗΜ»                                                                                                                                Το  διήγημα  «Ο  Μοσκώβ – Σελήμ»  θεωρείται  το  αριστούργημα  του  Βιζυηνού.  Γράφτηκε  μετά  το  1886  και  δημοσιεύτηκε  στην  εφημερίδα  Εστία,  όταν  ο  ίδιος  νοσηλευόταν  στο  ψυχιατρείο.  Ο  συγγραφέας  απέφυγε  να  δημοσιεύσει  το  διήγημα  ίσως  επειδή  είχε  επιφυλάξεις  για  την  υποδοχή  του  από  το  ελληνικό  αναγνωστικό  κοινό,  αφού  ο  κεντρικός  ήρωας -  προς  τον  οποίο  ο  Βιζυηνός   εκφράζει  συμπάθεια -  είναι  ένας  Τούρκος.
                                                                                                                                                                          ΘΕΜΑ : Ο    Μοσκώβ – Σελήμ  και  οι  σημαντικότερες  πτυχές  της  ζωής  του  ( παιδική  ηλικία,  στρατιωτική  δράση,  θάνατος )  :  συμβολίζουν   το  τραγικό  στοιχείο  στην  καθημερινή  ζωή  του  ανθρώπου.
 ΤΙΤΛΟΣ :  Συνδέει  δύο  διαφορετικές  εθνικότητες,  τη  ρωσική  και  την  τουρκική.   
 ΧΩΡΟΣ :  Ανατολική  Θράκη ( κοντά  στην  πηγή  Καινάρτζα ),  όπου  βρίσκεται  το  σπίτι  του  Μοσκώβ – Σελήμ,  αλλά  και  το  πατρικό  σπίτι  του  Μοσκώβ – Σελήμ,  το  χαρέμι  ενός  μπέη,  και  τα  μέτωπα  της  στρατιωτικής  δράσης  του  βασικού  ήρωα.
 ΧΡΟΝΟΣ : Ο  χρόνος  της  ιστορίας – μύθου  εκτείνεται  σε  όλη  τη  διάρκεια  της  ζωής  του  Μοσκώβ – Σελήμ.  Ο  χρόνος  της  αφήγησης  καλύπτει  λίγες  μέρες : τη  μέρα  γνωριμίας  του  αφηγητή  με  τον  ήρωα,  το  επόμενο  πρωινό  και  τη  μέρα  του  θανάτου  του  Μοσκώβ – Σελήμ,  που  συντελείται  αργότερα.                                                                 
ΠΡΟΣΩΠΑ  :  Κύρια ( ο αφηγητής,  ο  Μοσκώβ – Σελήμ,  η  μητέρα  και  ο  πατέρας  του  Μοσκώβ – Σελήμ )  και  δευτερεύοντα ( ο  ντόπιος  συνοδός  του  αφηγητή,  ο  Χασάν, αδελφός  του  Μοσκώβ – Σελήμ,  ο  λιποτάκτης,  ο  Φράγκος  γιατρός,  ο  γιατρός  του  Μοσκώβ – Σελήμ ).
ΔΟΜΗ : α’ ενότητα : ( 1ο  κεφάλαιο, « Έχει  μανία  με  τους  Ρούσους» ) =                                                   η  γνωριμία  του  αφηγητή  με  το  Μοσκώβ – Σελήμ.                                                                       β’ ενότητα :  (2ο κεφάλαιο, «Να  τον  αγαπήσει  ο  πατέρας») =  α)   Ο  Μοσκώβ – Σελήμ  περιγράφει  τη  σχέση  του  με  τη  μητέρα  και  με  τον  πατέρα  του   και  β)  Ο  ήρωας  παρουσιάζει  τη  στρατιωτική  δράση  και  τον  τραυματισμό  του.                                                                               γ’ ενότητα  : (3ο κεφάλαιο, «Και  ο  Τούρκος  έμεινε  Τούρκος») = Ο  αφηγητής  περιγράφει  τις  τελευταίες  στιγμές  του  Μοσκώβ – Σελήμ.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ :  α) Ο  Μοσκώβ – Σελήμ  είναι  μελαγχολικός,  με  εύθραυστη  διανοητική  και  ψυχική  ισορροπία.  Η  συναισθηματική  του  διαταραχή  και  οι  εμμονές  που  έχει  σχετικά  με  τους  Ρώσους  οφείλονται  στην  κακή   σχέση  που  ανέπτυξε  με  τον  πατέρα  του ( λατρεία  προς  αυτόν  αλλά   σκληρή  απόρριψή  του  από  αυτόν )  και  στην  για  πολλά  χρόνια  «ταύτιση»  με  την  μητέρα  του ( υπερβολική  αγάπη  και  εξάρτηση  από  τα  συναισθήματά  της ).  Ο  διχασμός  της  προσωπικότητάς  του  εκφράζεται  με  το  διχασμό  στην  εθνική  του  ταυτότητα  και  αυτό  που  επιζητά  είναι  ανθρωπιά,  δικαιοσύνη  και  τρυφερότητα.  Γενικά , είναι  συμπαθής,  απλοϊκός,  αγαθός  και  αφελής,  γενναίος,  ανιδιοτελής,  καλοσυνάτος,  με  αυταπάρνηση  και  καρτερία.  β)  Ο  αφηγητής  διακρίνεται  για  την  οξύτητα  του  πνεύματός  του,  την  παρατηρητικότητα,  το  χιούμορ  και  την  ευστροφία  του.  Συμπεριφέρεται,  επίσης,  με  ευγένεια,  καλοσύνη  και  συμπάθεια  στον  παράξενο  αλλόθρησκο.
ΤΕΧΝΙΚΗ : Ηθογραφία  με  έντονα  κοινωνικά  και  ψυχογραφικά  στοιχεία.  Η  αναφορά  στο  βασικό  ήρωα  γίνεται  με  νατουραλιστικό  τρόπο ( παρατήρηση  και  καταγραφή ),  αληθοφάνεια,  λυρισμό  και  δραματικότητα.  Άλλο  στοιχείο  τεχνικής  είναι  η  ιστορική  και  ιδεολογική  πλάνη  του  συμπαθή  Τούρκου,  που  τον  συνοδεύει  μέχρι  τη  στιγμή  του  θανάτου  του.
ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΕΣ  ΤΕΧΝΙΚΕΣ : Ο  αφηγητής  είναι  δραματοποιημένος ( συμμετέχει  στην  ιστορία )  ως  αυτόπτης  μάρτυρας  και  ακροατής  της  ιστορίας  του  βασικού  ήρωα..  Είναι,  δηλαδή, αφηγητής – παρατηρητής. Αφηγείται  σε  α’ πρόσωπο (πρωτοπρόσωπη αφήγηση ).                          Η  εστίαση  είναι  εσωτερική ( ο  αφηγητής  γνωρίζει  μόνο  όσα  υποπίπτουν  στην  αντίληψή  του ).  Χρησιμοποιείται  ως  προλογιστής  και  επιλογιστής,  ενώ  παραχωρεί  το  λόγο  στο  βασικό  ήρωα,  που  αφηγείται  σε  α’ πρόσωπο  τα  βιώματά  του ( εγκιβωτισμένη  αφήγηση,  εναλλαγή  αφηγητών ).  Η  εστίαση  παραμένει  εσωτερική  ενώ  ο  αφηγητής  είναι  ομοδιηγητικός – αυτοδιηγητικός.
ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ  ΤΡΟΠΟΙ : Αφήγηση  με  παρεμβολή  της  περιγραφής ( του  κεντρικού  ήρωα )  και  σύντομοι  διάλογοι.
ΧΡΟΝΟΣ  ΑΦΗΓΗΣΗΣ : Ο  πρώτος  αφηγητής  αφηγείται  τα  γεγονότα  με  τη  φυσική  χρονική  σειρά,  ενώ  ο  δεύτερος  χρησιμοποιεί  την  αναδρομική  αφήγηση ( αναφέρεται  σε  γεγονότα  προγενέστερου  χρονικού  σημείου ).  Κυρίαρχος  χρόνος  είναι  ο  αόριστος.
ΒΙΩΜΑΤΙΚΑ  ΣΤΟΙΧΕΙΑ : Παρατηρούνται  κοινά  βιώματα  του  ήρωα  και  του  συγγραφέα ( στέρηση  του  πατέρα  και  της  αγάπης  του,  έλλειψη  κοριτσιού  στην  οικογένεια,  ξενιτιά,  συμβίωση  με  τους  Τούρκους  στην  Ανατολική  Θράκη ).
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ  ΠΛΑΙΣΙΟ : Οθωμανικός  τρόπος  ζωής,  ήθη,  έθιμα ( πατριαρχική  δομή  οικογένειας,  χαρέμι,  υποβαθμισμένη  ζωή  των  γυναικών  στο  χαρέμι,  πολυγαμία  των  μπέηδων,  διαφορετικοί  ρόλοι  ανδρών  και  γυναικών ),  παρακμιακό  κοινωνικό  πλαίσιο ( αναξιοκρατία,  τυφλή  υπακοή  στο  Σουλτάνο,  ρουσφέτια ).
ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ  ΜΕΣΑ : Λιγοστές  μεταφορές  και  παρομοιώσεις
ΓΛΩΣΣΑ : Όταν  αφηγητής  είναι  ο  Μοσκώβ – Σελήμ  η  γλώσσα  είναι  απλή  δημοτική  με  στοιχεία  προφορικού  λόγου,  ενώ  όταν  αφηγητής  είναι  ο  αρχικός  (αφηγητής)  η  γλώσσα  είναι  λόγια  και  επιτηδευμένη.
ΥΦΟΣ : Άμεσο,  ζωντανό,  φυσικό  και  ευχάριστο.

Σάββατο 20 Οκτωβρίου 2012


ΑΝΔΡΕΑΣ  ΛΑΣΚΑΡΑΤΟΣ                                                                                                                                                                 Η  ΠΡΟΙΚΑ
Γεννήθηκε  το  1811  στο  Ληξούρι  της  Κεφαλονιάς.  Σπούδασε  στο  Αργοστόλι,  στην  Ιόνιο  Ακαδημία  της  Κέρκυρας  (όπου  γνωρίστηκε  με  τον  Κάλβο  και  το  Σολωμό),  στο  Παρίσι  στην  Πίζα  της  Ιταλίας.  Άσκησε  στην  πατρίδα  του  το  δικηγορικό  επάγγελμα ,  δίδαξε  νέα  ελληνικά  και  ιταλικά  στο  Λονδίνο,  εξέδωσε  το  περιοδικό  «Λύχνος»  και  έτυχε  λαμπρής  υποδοχής  από  τους  φιλολογικούς  κύκλους  της  Αθήνας.  Αφορίστηκε   από  την  Εκκλησία  για  το  έργο  του  «Τα  μυστήρια  της  Κεφαλονιάς».                                                                                    Ο  Λασκαράτος  δεν  ήταν  φύση  ποιητική.  Το  χαρακτηριστικότερο  από  τα  έργα  του  είναι  το  πεζό  «Τα  μυστήρια  της  Κεφαλονιάς»  με  υπότιτλο  «σκέψεις  απάνου  στην  οικογένεια,  στη  θρησκεία  και  στην  πολιτική  εις  την  Κεφαλονιά»,   πρόθεση  ηθική  και  διδακτική  και  διάθεση  σατιρική,  ώστε  να  πετύχει  «το  σιάσιμο  μιας  σφαλερής  ιδέας  οπού  ως  τώρα  εβασίλεψε  και  βασιλεύει  στην  κοινωνία  μας».                                                    Το  απόσπασμα  του  σχολικού  βιβλίου  μάλιστα  τονίζει  την  ανθρωπιστική  του  φύση  και  τον  οραματισμό  του  για  την  ισοτιμία  της  γυναίκας  και  την  ένταξή  της  σε  μία  κοινωνία  δικαίου  και  όχι  προκαταλήψεων.                                                                                         Οι  αντιδράσεις   από  τη  σάτιρα  των  θρησκευτικών  προλήψεων  ήταν  θυελλώδεις  κυρίως  από  την  πλευρά  του  κλήρου  και  έφτασαν  μέχρι  τον  αφορισμό  του.  Άλλα  έργα  του  ήταν  το  σατιρικό  κείμενο  «Ιδού  ο  άνθρωπος»  και  η  αυτοβιογραφία  του.
ΘΕΜΑ :  Ο  θεσμός  της  προίκας  και  οι  συνέπειές  του  στη  ζωή  των  γυναικών.
ΔΟΜΗ α’ ενότητα = («Τίποτες  πουλιό…τες  θυγατέρες  τους») : Η  ύπαρξη  προίκας  αποτελεί  αναγκαία  προϋπόθεση  για  το  γάμο».                                                                            β’ ενότητα = («Έτσι  ο  γονής…η  απανθρωπία  των  γονέων») : Η  γυναίκα  στερείται  την  πραγματική  ζωή  στο  σπίτι  του  πατέρα  και  του  συζύγου.                                                                                          γ’ ενότητα =  («Ναι,  ήθελε  μου  πούνε…αιτία  της  τυραννίας!...») : Η  θέση  του  συγγραφέα  για  τη  διαπαιδαγώγηση  των  κοριτσιών.                                                                                                δ’ ενότητα = («Εγώ  πιστεύω…παρά  το  προικιό  τους…») : Η  πρόταση  του  συγγραφέα.
ΤΕΧΝΙΚΗ :  Χρησιμοποιείται  α)  ο  δοκιμιακός  λόγος  με  αποδεικτικό  στόχο ( παρουσίαση  του  προβλήματος,  των  αιτιών  του,  των  συνεπειών  του,  της   προτεινόμενης   λύσης,  του  συμπεράσματος ),  β)  η  εναλλαγή  των  αφηγηματικών  τρόπων ( αφήγησης,  περιγραφής,  διαλόγου )  και  γ)  η  εναλλαγή  ρηματικών  προσώπων ( α’ ενικό/ πληθυντικό,  γ’ ενικό/ πληθυντικό ).
ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ  ΜΕΣΑ :  Είναι  λιγοστά : α) ρητορικές  ερωτήσεις  και  β)  μία  παρομοίωση.              Ιδιαίτερη  θέση  έχει  η  χρήση  σκληρών  λέξεων,  σημείων  στίξης  και  του  παραλληλισμού,  που  αποκαλύπτει  συναισθήματα  αγανάκτησης  και  διάθεση  ειρωνείας.
ΓΛΩΣΣΑ :  Στην  αρχή  επίσημη,  έπειτα,  όμως,  δημοτική  εμπλουτισμένη  με  πολλούς  τοπικούς  ιδιωματισμούς.
ΥΦΟΣ :  Απλό ( δημοτική  γλώσσα  και  μικροπερίοδος  λόγος ),    λιτό ( απουσία  πολλών  εκφραστικών  μέσων ),     άμεσο ( εναλλαγή  διαλόγου,  αφήγησης,  περιγραφής  και  προσώπων )  και  οικείο ( α’ πληθυντικό  πρόσωπο ).

Παρασκευή 12 Οκτωβρίου 2012


ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Είναι  η  δημιουργία  και  προβολή  με  έντυπα  και  οπτικοακουστικά  μέσα  πρωτότυπου  μηνύματος  που  αφορά  πρόσωπο,  υλικό  ή  πνευματικό  δημιούργημα,  με  σκοπό  τη  διάδοση  της  φήμης  του  και,  τελικά,  οικονομικά  ή  άλλα  οφέλη. 
ΣΤΟΙΧΕΙΑ  ΤΗΣ  ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ  ΩΣ   ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ  ΠΡΑΞΗΣ  αποτελούν  α)  ο  πομπός               β) ο  δέκτης     γ) το  μήνυμα   δ)  επικοινωνιακό  μέσο ( αφίσα,  τύπος  -  έντυπος  ή  ηλεκτρονικός -)   ε)  επικοινωνιακός  κώδικας ( εικόνα,  ήχος,  λόγος )   στ)  σκοπός : πειθώ
ΤΡΟΠΟΙ  ΠΕΙΘΟΥΣ  ΤΗΣ  ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ  αποτελούν   α)  η  μορφή  (  απευθύνεται  κυρίως  στο  υποσυνείδητο :  τονισμός  της  ταυτότητας  του  προϊόντος  και  σύνδεσή  του  με  τις  επιθυμίες,  τις  ανάγκες  ή  τις  αντιλήψεις  του  δέκτη  με  τη  βοήθεια  της  εικόνας,  του ήχου  και  της  επανάληψης )  και   β)  ο   λόγος  του  μηνύματος  ( είναι  σφοδρός,  έξυπνος,  σύντομος  και  περιεκτικός  καθώς  και  φαινομενικά  ατημέλητος  αλλά,  όμως,  περίτεχνα  στημένος.  Χρησιμοποιεί  συμβολισμούς  , προκαλεί  συνειρμούς  και  εμπεριέχει  αξιολογικούς  χαρακτηρισμούς.  Κάνει  επίκληση  στην  αυθεντία – σε  ειδικό,  σε  επιστήμονα,  σε  δημοφιλές  πρόσωπο -,  στο  συναίσθημα – προκαλεί  φόβο,  ενοχή,  ευθύνη,  ευχαρίστηση-,  στη  λογική – επιχειρήματα,  σοφιστικά  τεχνάσματα -).
ΜΟΡΦΗ  ΤΟΥ  ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ  αποτελεί    α)  η  άμεση  ανάπτυξη,      β) η  αφήγηση  ιστορίας,   γ)  ο  μονόλογος  ή  διάλογος,              δ)  η  εικόνα,                 ε)  τα  τεχνάσματα  ή  ευρήματα      στ)  τα  επιχειρήματα 
ΣΤΟΧΟΙ  ΤΟΥ  ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΥ  ΚΕΙΜΕΝΟΥ    αποτελούν                                                                                    α)  η   προσέλκυση  της  προσοχής,  β)  η   πρόκληση  του  ενδιαφέροντος,  γ)  η   δημιουργία  επιθυμίας  και  τεχνικής  ανάγκης,  δ)  η   ώθηση  στην  αγορά  ή  υιοθέτηση  του  προϊόντος.
ΛΟΓΟΙ  ΔΙΑΔΟΣΗΣ  ΤΩΝ   ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΩΝ  ΜΗΝΥΜΑΤΩΝ   συνιστούν  α)  η   γρήγορη  μετάδοσή  τους  με  τα  σύγχρονα  τηλεπικοινωνιακά  μέσα,  β)  η  επικουρία  της  τεχνολογίας  από  τις  επιστημονικές  μεθόδους  (  της  Ψυχολογίας,  της  Κοινωνιολογίας,  της  Στατιστικής )  αλλά  και  τις  Καλές  Τέχνες,   το   θέατρο  και  τη  λογοτεχνία  ώστε  να                 επηρεάσει    συνειδήσεις,  γ)  η  επικράτηση    του  ευδαιμονισμού  και    του  καταναλωτισμού  στη  συνείδηση  του  ανθρώπου,  δ)  ο  ανταγωνισμός  των  επιχειρήσεων  με  σκοπό  την  επικράτησή  τους     στην  παγκόσμια  αγορά
ΘΕΤΙΚΕΣ  ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ  ΤΗΣ  ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ  τόσο  στο  άτομο  όσο  και  στην  κοινωνία  αποτελούν    α )  η  ενημέρωση  των  καταναλωτών  και  η  καλύτερη  επιλογή  προϊόντων  από  αυτούς,  β)  η  βελτίωση  της  ποιότητας  των  προϊόντων  εξ’ αιτίας  του  ανταγωνισμού,    γ)  η  αναζήτηση  του  καινούριου  και  του  πρωτότυπου,  δ)  η  βελτίωση  του  επιπέδου  ζωής  του  ανθρώπου  με  τη  δημιουργία  προϊόντων  που  περιορίζουν  τον  καθημερινό  του  μόχθο  ή  με  τις  διαφημίσεις  σε  θέματα  κοινωνικά  ή  υγείας,  ε)  η  μείωση  της  ανεργίας  λόγω  της  εμφάνισης  νέων  επαγγελμάτων  και  άρα  νέων  θέσεων  εργασίας  από  την  αύξηση  του  καταναλωτισμού,       στ)  η  τόνωση  της  οικονομίας  με  την  αύξηση  της  παραγωγικότητας,  τη  μείωση  των  τιμών  και  την  άνοδο  του  εσωτερικού  και  εξαγωγικού  εμπορίου,  ζ)  η  ανάπτυξη  του  πολιτισμού  με  διαφημίσεις  που  συμβάλλουν  στη  διαμόρφωση  αισθητικών  κριτηρίων  και  αφορούν  θέματα  πολιτισμού,  η)  η  οικονομική  ανεξαρτησία  των  μ.μ.ε.  με  αποτέλεσμα  την  ακηδεμόνευτη  έγκυρη  ενημέρωση.
ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ   ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ  ΤΗΣ  ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ  διαπιστώνει  κανείς,  ωστόσο,  σε  πολλούς  τομείς :  α)  στον   οικονομικό  τομέα,   κυριαρχούν  οι  μεγάλες  πολυεθνικές  επιχειρήσεις   με  αποτέλεσμα  την  οικονομική  εξόντωση  των  μικρών  και  μεσαίων  που  δεν  αντέχουν  τον  ανταγωνισμό.  Ταυτόχρονα,  το  κοινωνικό  σύνολο  επωμίζεται  το  κόστος  των  διαφημιστικών  δαπανών  είτε  άμεσα  με  την  αύξηση  του  κόστους  των  προϊόντων  είτε  έμμεσα  με  την  υπερεκμετάλλευση  των  φυσικών  πόρων.  Επιπλέον,  το  άτομο  και  η  κοινωνία  δαπανά  υπέρογκα  ποσά  για  να  ικανοποιήσει  πλασματικές  ανάγκες    με  αποτέλεσμα  τη  μη  ανάπτυξη    αναγκαίων   κλάδων  για  τον  τόπο  και  ουσιαστικά  την  κατάρρευση  της  εγχώριας  οικονομίας  και  την  αύξηση  της  ανεργίας  λόγω  των  πολλών  εισαγωγών  ανταγωνιστικότερων  προϊόντων.   β)  στον  ηθικό  τομέα ,  προβάλλονται  και  τελικά  επιβάλλονται  πρότυπα  ζωής  και  αξίες  που  απομακρύνουν  από  το  ουσιώδες  και  το  ηθικό  και  οδηγούν  αποκλειστικά   στο  εφήμερο  και  το  κερδοφόρο  Έτσι,  ενισχύεται  η  βουλιμία  για  υλικά  αγαθά  και  καλλιεργούνται   ψευδαισθήσεις  σχετικά  με  την  ευτυχία  και  την  προσωπική  ολοκλήρωση.  Μάλιστα,  άτομα  με  μειωμένη  ηθική  αντίσταση  εύκολα  καταλήγουν  στη  διαφθορά,  το  χρηματισμό,  την  εγκληματικότητα  και  άλλα  φαινόμενα  κοινωνικής  παθογένειας  για  να  πετύχουν  την  « καταξίωση »   γ)  στον  πνευματικό  τομέα,  προβάλλει   η  αλλοτρίωση   που  ταυτίζεται  με  τη  σύγχυση,  την  πνευματική  αδράνεια  και  την  ανικανότητα  για  σκέψη  και  κρίση.  Αυτοβούλως,  περιορίζεται  η  ελευθερία  βούλησης  και  η  πρωτοβουλία  με  αποτέλεσμα  την  παθητικοποίηση  και  τη  μαζοποίηση  του  ανθρώπου.   Έτσι,  υποβαθμίζεται  η  ανθρώπινη  αξία  και  η  πνευματική  και  πολιτιστική  υποβάθμιση   της  κοινωνίας  είναι  δεδομένη.  Ο  ανθρώπινος  νους  - ατομικά  και  συλλογικά -  μουδιάζει.  Η  σκέψη  του  παύει  να  είναι  αυτόνομη  και  λογική  ενώ  η  κρίση  του  επηρεάζεται  και  χάνει  την  αντικειμενικότητά  της.  Τελικά,  η  κακοποιημένη  πνευματική  ύπαρξη  οδηγεί  και  στην  κακοποίηση  της  γλώσσας.  δ)  στον  ψυχολογικό  τομέα,  πραγματοποιείται   μία  επικίνδυνη    απλοποίηση  των  συναισθημάτων   και  ταυτοχρόνως  των  ανθρώπινων  σχέσεων  που  πλέον  εξαρτώνται  από  ανούσια  καταναλωτικά  αγαθά.   Όμως,   οι  ψευδαισθήσεις  και  οι  απατηλές  προσδοκίες  διαψεύδονται  καθημερινά  από  την  πραγματικότητα,  αφού  η  υλική  ευδαιμονία  δεν  καλύπτει  τα  εσωτερικά  κενά  που  δημιουργούν  οι  αγχώδεις  ρυθμοί  υπερεργασίας,  εντατικοποίησης  και  εξάντλησης.  Αντιθέτως,  συχνά  είναι  τα  φαινόμενα  κοινωνικής  απομόνωσης,  εγκλεισμού  στον  εαυτό  και  κενότητας  του  ελεύθερου  χρόνου  που  στερούν  το  αίσθημα  ικανοποίησης  και  ευχαρίστησης  από  τον  σύγχρονο  άνθρωπο  διαταράσσοντας  την  ψυχική  του  υγεία.  Επιπρόσθετα,  προκαλούνται  αισθήματα  μειονεξίας  στα  άτομα  που  αδυνατούν  να  ακολουθήσουν  τις  επιταγές  της  διαφήμισης  ή  σε  άτομα  που  ανήκουν  σε  ευαίσθητες  κοινωνικές  ομάδες  αλλά   δεν  ανταποκρίνονται  στον  κόσμο  αξιών  της  διαφήμισης ( άνεργοι,  γυναίκες…).   ε)  στον  κοινωνικό  τομέα,  αναπτύσσονται  ρόλοι  θύτη  και  θύματος  που  ενισχύουν  κοινωνικές  αδικίες  και  ανισότητες.  Ο  φαύλος  κύκλος  της  ωραιοποίησης  της  ζωής,  της  εξαπάτησης  των  καταναλωτών,  της  προσβολής  της   προσωπικότητας  και  της  καταρράκωσης  της  αξιοπρέπειας  του  ανθρώπου  οδηγεί  σε  αδιέξοδα.  Οι  πλασματικές  ανάγκες,  το  άγχος  και  η  υπερπροσπάθεια,  ο  ελάχιστος  ελεύθερος  χρόνος  και  η  κακή  διαχείρισή  του  είναι  μερικά  από  αυτά.  Αποτέλεσμά  τους  είναι  η  αποδόμηση  της  ισορροπίας  του  ατόμου  και  ταυτόχρονα  της  κοινωνίας   απειλώντας   με  κοινωνικές  δυσλειτουργίες.    στ) συνακόλουθα,  πλήττεται  και  ο  πολιτικός  τομέας, αφού  το  άτομο   απορροφημένο  από  την  υπερπροσπάθεια  για  την   κάλυψη  των  καταναλωτικών  του  αναγκών ,  χάνει  την  ικανότητα  της  προσωπικής  κρίσης  και  σκέψης  πάνω  σε  θέματα  πολιτικού  ενδιαφέροντος  και  εθίζεται  στην  αδιαμαρτύρητη  αποδοχή  των  προβαλλόμενων  πολιτικών  ιδεολογιών.  Έτσι,  μετατρέπεται  σε  μη  πολιτικό  ον  με  συνέπειες   για  το   μέλλον  του.   ζ) Τέλος, αρνητικές  συνέπειες  παρατηρούνται  τόσο  στην  αισθητική  αρμονία  του  χώρου  από  τις  τεράστιες  διαφημιστικές  πινακίδες,  όσο  και  στο  περιβάλλον  από  την  αλλοίωση  του  φυσικού  τοπίου  λόγω  της  υπεράντλησης  φυσικών  πόρων.
ΤΡΟΠΟΙ  ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ  ΤΩΝ  ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ  ΤΗΣ  ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ  υπάρχουν  πολλοί.                               Αρχικά,  το  κάθε  άτομο  οφείλει  να  συνειδητοποιήσει  τις  οδυνηρές  συνέπειες   που  έχει    η  άνευ  όρων  παράδοσή  του  στον  υλικό  ευδαιμονισμό  και  τις  τεχνητές  και  πλασματικές  ανάγκες  που  αυτός  επιβάλλει.  Είναι  απαραίτητη  μια  νέα  ιεράρχηση  αξιών  που  θα  στοχεύει  στην   ποιότητα  της  ζωής  και  την  πραγματική  ευτυχία  και  ολοκλήρωση.  Στην  επίτευξη  αυτών  θα  συμβάλλει  κυρίως  η   οικογένεια  και  το  σχολείο  που  ως  θεσμοί  θα  διαπαιδαγωγήσουν  με  τις  αρετές  του  μέτρου  και  της  αυτοσυγκράτησης  και  θα  αποτελέσουν   αντικαταναλωτικό  πρότυπο.  Βέβαια,  προϋποθέσεις  αποτελούν  η  συνεχής  εγρήγορση,  η  σωστή  κρίση,  η  νηφαλιότητα,  η  ψυχραιμία  και  η  αντικειμενικότητα.  Με  λίγα  λόγια,  προϋποθέσεις  αποτελούν  ο  υγιής  και  ελεύθερος  νους  που  διαμορφώνεται  από  τις  υψηλές  αξίες,  τα  ιδανικά  και  την  πνευματική  καλλιέργεια  που  παρέχει  η  ανθρωπιστική  παιδεία.                                                                     Σε  συλλογικό  επίπεδο,  πολύτιμες  κρίνονται  οι  πρωτοβουλίες  που  στοχεύουν  στην  ευαισθητοποίηση  των  πολιτών  σε  θέματα  παραπλάνησης  μέσω  της  διαφημιστικής  προπαγάνδας,  κατοχύρωσης  των  δικαιωμάτων  του  καταναλωτή  και  απαιτήσεων,  όπως  αναγραφής  των  πραγματικών  στοιχείων   του  προϊόντος  ή  καταβολής  αποζημιώσεων.                      Απαραίτητη  κρίνεται  και  η  ρυθμιστική  παρέμβαση  της  πολιτείας,  ώστε  να  καθορίζει  κανόνες  και  θεμιτά  πλαίσια  στη  λειτουργία  της  διαφήμισης  και  να  θεσπίσει  κώδικα  δεοντολογίας  που  θα  αποτρέπει  διαφημιστικές  αυθαιρεσίες.   Αναλογικά,  οι   φορείς   της  διαφήμισης  πρέπει  να  επιδεικνύουν  σεβασμό  στην  αξιοπρέπεια  και  την  πνευματική  υπόσταση  του  καταναλωτή  και  να  σέβονται  τη  διαφημιστική  δεοντολογία  τηρώντας  απαρέγκλιτα  τις  αρχές  της.
                                                                                                        ΠΑΛΛΗ   ΧΑΡΑ   -   ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ



 ΑΦΗΓΗΣΗ   είναι  η  πράξη  επικοινωνίας  με  την  οποία  παρουσιάζεται,  προφορικά  ή  γραπτά,  ένα  γεγονός  ή  μια  σειρά  γεγονότων,  πραγματικών  ή  μυθοπλαστικών.  Είναι  η  ιστορία  ( διαδοχή  γεγονότων  και  ποικίλες  σχέσεις  που  αναπτύσσονται  μεταξύ  τους )  στην  οποία  αναφέρεται  η  αφηγηματική  διαδικασία  και  ,τέλος,  το  προιόν,  το  αποτέλεσμα  της  αφηγηματικής  διαδικασίας,  το  κείμενο.
ΣΥΝΑΝΤΑΜΕ   ΑΦΗΓΗΣΗ   στην  ιστορία,  στη   λογοτεχνία,  στις  ειδήσεις,  στις  καθημερινές  συζητήσεις,  σε  πολλές  μορφές  τέχνης
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ   ΑΦΗΓΗΣΗ  είναι  η  γραπτή  παρουσίαση  της  ιστορίας  (του  συνόλου  των  γεγονότων )  που  συνιστούν  την  υπόθεση  ενός  αφηγηματικού  κειμένου.
ΑΦΗΓΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ  είναι  η  επιστήμη ( κλάδος  της  λογοτεχνίας )  που  μελετά  και  αναλύει  τα  λογοτεχνικά,  αφηγηματικά  κείμενα,  ώστε  να  απαντήσει  στις  ερωτήσεις:                                α) ποιος  αφηγείται;  (αφηγητής- οπτική  γωνία – εστίαση  ) β)  τι  αφηγείται;   (  αφηγηματικό  περιεχόμενο  - υλικό  )  γ)  πώς   αφηγείται   (  αφηγηματικές  τεχνικές  - τρόποι:  ύφος,  γλώσσα,  τόνος,  εκφραστικά  μέσα,  ιδιαίτεροι  εκφραστικοί  τρόποι,  χώρος  και  χρόνος  της  αφήγησης  )
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ  ΤΗΣ  ΑΦΗΓΗΣΗΣ  είναι   ο  συγγραφέας,  ο  αφηγητής   και  ο  αναγνώστης
ΑΦΗΓΗΤΗΣ  είναι  το  πρόσωπο  που   αφηγείται,  που  μεταφέρει  λεκτικά – προφορικά  ή  γραπτά -  μια  ιστορία  σε  άλλους,  που  αναλαμβάνει  την  ευθύνη  της  αφηγηματικής  πράξης. Είναι  ο   φορέας  της  αφήγησης,  ένα  γλωσσικό  υποκείμενο. Είναι,  δηλαδή, μια   λειτουργία  του  κειμένου  και  όχι  ένα  πρόσωπο. Είναι  μια  περσόνα,  ένα  μυθοπλαστικό  υποκείμενο  που  μιλά  και  ανήκει  στον  κόσμο  του  λογοτεχνικού  έργου. Ενδεχομένως,  να  εμφανίζει  κάποια  μορφή  συγγένειας  με  το  υπαρκτό – ιστορικό  πρόσωπο  που  ονομάζουμε  συγγραφέα  αλλά  σε  καμία  περίπτωση  δεν  ταυτίζεται  μ’αυτόν. Τελικά,  είτε  είναι  φανερός  είτε  είναι  καλυμμένος,  είναι  απαραίτητος  στην  αφήγηση.
ΤΥΠΟΙ  ΑΦΗΓΗΤΗ  ( με  κριτήριο  τη  συμμετοχή  του  αφηγητή  στην  ιστορία )                                                       ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ  ή  ΟΜΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ: είναι  ένα  από  τα  πρόσωπα  της  διήγησης,  αφού  συμμετέχει  στην  ιστορία  ως  βασικός  ήρωας/  πρωταγωνιστής  ή  ως  απλός  παρατηρητής  / αυτόπτης  μάρτυρας. Βλέπει  από  εσωτερική  οπτική  γωνία,  από  την  οπτική  γωνία  ενός  προσώπου  της  ιστορίας ( αφήγηση  με  εσωτερική  εστίαση ). Η  εμπειρία  που  μεταδίδει  είναι  προσωπική,  περιορισμένη. Αφηγείται  σε  α’  πρόσωπο ( μίμηση  ή  άμεση  αφήγηση )                                                                                                                                Εάν  είναι  ήρωας  του  δικού  του  αφηγήματος,  ο  αφηγητής  ονομάζεται  αυτοδιηγητικός.                              ΜΗ  ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ  ή  ΕΤΕΡΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ:  είναι  πρόσωπο  ξένο  προς  την    ιστορία,  πλαστό,  επινοημένο  από  τον  συγγραφέα  για  να  πει  την  ιστορία. Δε  συμμετέχει  καθόλου  σ’αυτήν. Βλέπει  από  εξωτερική  οπτική  γωνία (αφήγηση  με  μηδενική  εστίαση ).Αφηγείται  σε  γ’ πρόσωπο ( διήγηση  ή  έμμεση  αφήγηση ).  Διακρίνεται  σε  α)  αυτόν   που   βλέπει  μέσα  από  όλα  τα  πρόσωπα ( παντογνώστης )  ή  μέσα  από  το  βασικό  ή  ένα  δευτερεύον  πρόσωπο. Παρατηρεί  και  καταγράφει  τα   πάντα ( αυτά  που  κάνουν,  που  λένε  οι  ήρωες,  αυτά  που  σκέφτονται  ή  σχεδιάζουν )  και  μερικές  φορές  κάνει  και  σχόλια.  β)  αυτόν  που  δε   βλέπει  μέσα  από  κανένα  πρόσωπο.  Δε  σχολιάζει  τα  διαδραματιζόμενα  αλλά  αφήνει  να  μιλήσουν  τα  ίδια  τα  γεγονότα  και  οι  πράξεις  των  προσώπων.  Είναι  αντικειμενικός  παρατηρητής,  αποστασιοποιημένος  από  την  ιστορία.  Έτσι,  ο  αναγνώστης  μένει  ανεπηρέαστος  και  σχηματίζει  τη  δική  του  άποψη.
ΤΥΠΟΙ  ΑΦΗΓΗΤΗ ( με  κριτήριο  το  αφηγηματικό   επίπεδο  όπου  ανήκουν )                                                                     ΕΞΩΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ:  αφηγείται  γεγονότα  ή  πράξεις  που  είναι  εξωτερικά  σε  σχέση  με  το  κείμενο ( συνήθως  αναφέρεται  στις  συνθήκες  διήγησης  ή  δημιουργίας  του )                            ΕΝΔΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ:  αφηγείται  γεγονότα  που  ανήκουν  στην  κύρια  αφήγηση
Ο  συνδυασμός  των  δύο  αυτών  κριτηρίων  δημιουργεί  τους  παρακάτω  τύπους  αφηγητή                                 ΕΞΩΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ –ΕΤΕΡΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ                       ΕΞΩΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ – ΟΜΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ                                                          ΕΝΔΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ – ΕΤΕΡΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ                   ΕΝΔΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ – ΟΜΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ
ΟΠΤΙΚΗ  ΓΩΝΙΑ  ΤΗΣ  ΑΦΗΓΗΣΗΣ  είναι  η  προοπτική/ η  σκοπιά  μέσα  από  την  οποία  βλέπει / αντιλαμβάνεται   τα  δρώμενα  ο  αφηγητής.  Μπορεί  να  είναι  εσωτερική  ή  εξωτερική  ανάλογα  με  το  αν  ο  αφηγητής  ανήκει  ή  όχι  στα  πρόσωπα  της  αφήγησης.
Επειδή,  όμως,  στην  αφήγηση  είναι  πιθανό  άλλος  να  βλέπει  και  άλλος  να  μιλά  προτείνεται  ο  όρος  ΕΣΤΙΑΣΗ   ή  ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ  ΣΚΟΠΙΑ.  Ανάλογα,  διακρίνονται  οι  ακόλουθοι    ΤΥΠΟΙ   ΑΦΗΓΗΣΗΣ:  α)  ΑΦΗΓΗΣΗ  ΧΩΡΙΣ  ΕΣΤΙΑΣΗ  ή  ΜΕ  ΜΗΔΕΝΙΚΗ  ΕΣΤΙΑΣΗ:  Ο  αφηγητής   είναι    παντογνώστης,  ξέρει  τα  πάντα  και  διεισδύει  ακόμη  και  στις  σκέψεις  των   ηρώων.  Γνωρίζει  περισσότερα  από  τα  πρόσωπα  του  έργου.  Δεν  εστιάζει  σε  συγκεκριμένο  πρόσωπο  αλλά  βλέπει  μέσα  από  όλα  τα  πρόσωπα.                                                                               Αφηγητής >Πρόσωπα            Τριτοπρόσωπη   αφήγηση                                                                                                          β) ΑΦΗΓΗΣΗ   ΜΕ  ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ   ΕΣΤΙΑΣΗ: Ο  αφηγητής  βλέπει  μέσα  από  ένα  πρόσωπο  του  έργου ( βασικό  ή  δευτερεύον ). Άρα  ξέρει   όσα  του  επιτρέπει  η  ανθρώπινη  φύση  του. Επομένως,  ο  αναγνώστης  δε  μαθαίνει  όλα  τα  γεγονότα  αλλά  μόνο  όσα  υποπίπτουν  στην  αντίληψη  αυτού  του  προσώπου  και  μάλιστα  υποκειμενικά ( περιορισμένη  αφηγηματική  σκοπιά )                                                                                                                                        Αφηγητής = Πρόσωπα             Τριτοπρόσωπη  ή   Πρωτοπρόσωπη   αφήγηση                                                                 Η  εσωτερική  εστίαση  υποδιαιρείται  σε  σταθερή ( η  αφηγηματική  πληροφορία  περνά  από   ένα  μόνο  ήρωα  ),  μεταβλητή ( οι  ήρωες  που  εστιάζουν  εναλλάσσονται  )  και                               πολλαπλή (παρακολουθούμε  το  ίδιο  γεγονός  μέσα  από  τα  μάτια  διαφορετικών ηρώων)                               γ)  ΑΦΗΓΗΣΗ  ΜΕ  ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ  ΕΣΤΙΑΣΗ: Ο  αφηγητής  εστιάζει  έξω  από  κάθε  πρόσωπο  του  έργου  και  γνωρίζει  λιγότερα  από  τα  πρόσωπα.     Αφηγητής  <   Πρόσωπα                                                      Έτσι,  ο  αναγνώστης  βλέπει  τη  δράση  του  ήρωα  αλλά  δε  μπορεί  να  μάθει  τις  σκέψεις  του.( χρησιμοποιείται   κυρίως  σε  αστυνομικά   μυθιστορήματα  ή  σε  ταινίες  τρόμου  )
ΤΙ  ΑΦΗΓΕΙΤΑΙ  Ο  ΑΦΗΓΗΤΗΣ:  α) ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟ  ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ  ΤΗΣ  ΙΣΤΟΡΙΑΣ                                          Αφηγείται  γεγονότα  που  συμβαίνουν  και  πράξεις  προσώπων  που  τα  προκαλούν.  Αφηγείται  το  μύθο,  την  ιστορία,  την  υπόθεση  του  λογοτεχνικού  έργου.  Την  ιστορία  αντλεί  ο  συγγραφέας  είτε  από  προσωπικά  βιώματα  και  εμπειρίες  είτε  από  την   ιστορική  πραγματικότητα  είτε  από  τη  φαντασία. Αφηγείται,  ακόμη,  τις  ιδέες,  τις  έννοιες,  τις  καταστάσεις,  τα  συναισθήματα,  τις  εμπειρίες,  τα  μηνύματα  κ.α.  που  περιέχει  ένα  λογοτεχνικό  έργο.        
β)ΤΑ  ( ΔΡΩΝΤΑ )  ΠΡΟΣΩΠΑ  ή  ΠΡΟΣΩΠΑ  ΤΟΥ  ΔΡΑΜΑΤΟΣ  ή   ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ  ή  ΗΡΩΕΣ                                          Αυτά  δεν  υπάρχουν  έξω  από  τον  κόσμο  των  λέξεων,  δεν  είναι  πραγματικά.  Αναπαριστούν  αληθινά  πρόσωπα  με  βάση  συγκεκριμένα  μυθοπλαστικά  τεχνάσματα  και  μοιάζουν  μ’αυτά  λιγότερο  ή  περισσότερο  ανάλογα  με  τις  προθέσεις  του  δημιουργού  τους ( ρεαλιστική  απεικόνηση  ή  απλή  σκιαγράφηση ).  Αποδίδονται  σε  αυτά  γνωρίσματα  άμεσα  όπως  το  όνομα,  η  εξωτερική  τους  εμφάνιση,  οι  κινήσεις  ή  οι  χειρονομίες  τους  καθώς  και  οι  χώροι  και  το  περιβάλλον  στο  οποίο  κινούνται  ή  έμμεσα  όπως  οι  σκέψεις  τους,  οι  πράξεις  τους  ή  οι  σχέσεις  που  αναπτύσσουν  στη  διάρκεια  της  αφήγησης.  Γενικά,  κάθε  μυθοπλαστικός  χαρακτήρας  εξατομικεύει  και  ταυτόχρονα  αντιπροσωπεύει  ορισμένα  τυπικά  γνωρίσματα.  Διαθέτει,  δηλαδή,  κάποια  ιδιαίτερα  γνωρίσματα  που  τον  κάνουν  να  ξεχωρίζει  και,  παράλληλα,  να  εκπροσωπεί  κάτι  πολύ  ευρύτερο  από  τον  εαυτό  του.  Σε  αναλογία,  βέβαια,  με  τα  πραγματικά  πρόσωπα  και  τα  μυθοπλαστικά  είναι  συνηθισμένο  να  μεταβάλλονται  διαρκώς.                       γ)  ΤΗ   ΜΟΡΦΗ  ,  την  εξωτερική  όψη  του  λογοτεχνικού  έργου,   δηλαδή  τη  γλώσσα  και  τα   εκφραστικά  μέσα   ( αν  και  μορφή  και  περιεχόμενο  είναι  στοιχεία  αδιαχώριστα  και , αν  διαχωρίζονται,  αυτό  εξυπηρετεί   καθαρά  πρακτικούς  και  μεθοδολογικούς   λόγους )                               δ)ΤΗ   ΔΟΜΗ,  δηλαδή  τον  τρόπο  και  την  τεχνική  με  την  οποία  τα  μέρη  ενός  κειμένου  οργανώνονται  σε  σύνολο,  ώστε  να  επιτευχθεί  ο  μέγιστος  βαθμός  συνοχής  του  κειμένου ( εξωτερική  αρχιτεκτονική ) αλλά  και  τα  μέρη  από  τα  οποία  αποτελείται  ένα  λογοτεχνικό  έργο.                                                                                                                                                                 ε)ΤΗΝ  ΠΛΟΚΗ,  δηλαδή  τον  τρόπο  με  τον  οποίο  οργανώνεται    και  παρουσιάζεται  το    αφηγηματικό  υλικό  του   κειμένου  -  γεγονότα,  περιστατικά,  επεισόδια,  συγκρούσεις  - και  προωθείται   η   εξέλιξη   του   μύθου(  εσωτερική  αρχιτεκτονική  ) ,  ώστε  να  προκληθεί  το   ενδιαφέρον  του  αναγνώστη.
ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ  ΤΡΟΠΟΙ:  είναι  οι  τεχνικές  με  τις  οποίες  ο  συγγραφέας/ αφηγητής  εκθέτει  την  ιστορία  του.  Αυτοί  είναι:                                                                                                                                       α)ΔΙΗΓΗΣΗ   είναι  η   τριτοπρόσωπη  αφήγηση  από  αμέτοχο/  μη  δραματοποιημένο  αφηγητή.  Τα  λόγια  των  προσώπων  αναφέρονται  σε  πλάγιο  λόγο  ( έμμεση  αφήγηση )                            β)ΜΙΜΗΣΗ  είναι  η  πρωτοπρόσωπη  ή  τριτοπρόσωπη  αφήγηση  από  πρόσωπο  πλαστό,            επινοημένο  από  το  συγγραφέα  που  μετέχει  στα  γεγονότα/ δραματοποιημένο  αφηγητή                ( άμεση  αφήγηση )                                                                                                                                              γ) ΔΙΑΛΟΓΟΣ  είναι  η  συνομιλία  προσώπων  σε  ευθύ  λόγο  και  σε  α’  πρόσωπο.  Είναι  βασικό  στοιχείο  θεατρικής  τεχνικής  και  η  χρήση  του  προσδίδει  ζωντάνια  και  εκφραστική  δύναμη  στο  έργο                                                                                                                              δ)ΜΙΚΤΟΣ  ΤΡΟΠΟΣ  είναι  συνδυασμός  αφήγησης  και  διαλόγου.  Η  διήγηση  ή  μίμηση  συνδυάζεται  με  την  παρεμβολή  προσώπων/ ηρώων  του  έργου  τα  οποία  διαλέγονται  μεταξύ  τους  (ο  πιο  συχνός  αφηγηματικός  τρόπος  )                                                                                           ε)ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ  ΠΛΑΓΙΟΣ  ΛΟΓΟΣ  είναι  η  τεχνική  που  δίνει  στον  αφηγητή  τη  δυνατότητα  να  μεταφέρει  τα  λόγια,  τις   σκέψεις,  τις  διαθέσεις  ή  τα  συναισθήματα  ενός  άλλου  προσώπου  χωρίς  να  αλλάξει  την  τριτοπρόσωπη  αφήγηση  ούτε  το  βασικό   αφηγηματικό  χρόνο ( ιστορικό ).Οι  λέξεις  ή  οι  φράσεις  ενός  ήρωα  μεταφέρονται  από  τον  αφηγητή  χωρίς  την  ύπαρξη  κάποιου  λεκτικού  ρήματος ,  με  αποτέλεσμα  να  επιτυγχάνεται  μια  έντονη  αμφισημία  και  να  προσφέρεται  σημαντική  αφηγηματική ευελιξία ( ενδιάμεσο  στάδιο  ανάμεσα  στον  ευθύ  και  τον  πλάγιο  λόγο ).                                                         Άλλοι   αφηγηματικοί   τρόποι  είναι: η  ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ (   αναπαράσταση  προσώπων,  τόπων,  αντικειμένων,  φαινομένων  που  παρεμβάλλεται  μέσα  στην  αφήγηση  με  στόχο  την  αιτιολόγηση  της  δράσης  των  προσώπων ),  το  ΣΧΟΛΙΟ ( ΠΑΡΕΜΒΟΛΗ  σχολίων,  σκέψεων,  γνωμών  από  τον  αφηγητή  ,έξω  από  τη  ροή  της  αφήγησης ),  ο  ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ  ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ  ( απόδοση  σκέψεων,  συναισθημάτων,  αναμνήσεων,  συνειρμών  του  ήρωα,  συνήθως  σε  α’ πρόσωπο  και  σε  χρόνο  ενεστώτα,  χωρίς  την  παρέμβαση  κάποιου  αφηγητή ),  η  ΕΝΑΛΛΑΓΗ  ΑΦΗΓΗΤΩΝ,  οι  ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ,  οι  ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ,  τα  ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ,  τα  ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ,  οι  ΑΛΛΗΓΟΡΙΕΣ  κ.α.
ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ     ΧΡΟΝΟΣ
Διακρίνεται  σε:   α)   ΧΡΟΝΟ  ΤΗΣ  ΙΣΤΟΡΙΑΣ ( φυσικός  χρόνος  στον  οποίο  εκτυλίσσεται  η  ιστορία,  η  φυσική  σειρά  των  γεγονότων  )  και  β)  ΧΡΟΝΟ  ΤΗΣ  ΑΦΗΓΗΣΗΣ ( οριοθετείται  από  την  αρχή  μέχρι  το  τέλος  της  αφήγησης .   Δε  συμπίπτει  με  το  χρόνο  της  ιστορίας,  επειδή  τα  γεγονότα  της  αφήγησης  δεν  ακολουθούν  πάντα  τη  φυσική/χρονική  σειρά   με  αποτέλεσμα  να  προκύπτουν   ΑΝΑΧΡΟΝΙΕΣ  ( παραβιάσεις  στη  φυσική  σειρά  των  γεγονότων ). Αυτές  διακρίνονται  σε:  ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ / ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΕΣ  ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ          -σύντομες  ή  εκτεταμένες  -( κατά  τις  οποίες    διακόπτεται  η  κανονική    χρονική  σειρά  των  συμβάντων   για  να   εξιστορηθούν    γεγονότα  του  παρελθόντος ),                                                                ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ / ΠΡΟΔΡΟΜΕΣ  ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ  ( κατά  τις  οποίες  γίνεται  λόγος  εκ  των  προτέρων  για  γεγονότα  που  θα  γίνουν  αργότερα,  σε  ένα  μελλοντικό  σημείο  της  αφήγησης  ),   IN   MEDIA  RES  (  η  αφήγηση  ξεκινά  με  το  κρισιμότερο  σημείο  της  πλοκής  και  έπειτα,  με  αναδρομή  στο  παρελθόν,  παρουσιάζονται  όσα   προηγούνται  του  σημείου   αυτού ),  ΠΑΡΕΚΒΑΣΗ / ΠΑΡΕΜΒΛΗΤΗ ( ΕΜΒΟΛΙΜΗ )  ΑΦΗΓΗΣΗ  (κατά  την  οποία  διακόπτεται  προσωρινά  η  φυσική  ροή  των  γεγονότων  και  γίνεται  αναφορά  σε  άλλο  θέμα   που  δε  σχετίζεται  άμεσα  με  την  υπόθεση  του  έργου ),  ΠΡΟΙΔΕΑΣΜΟΣ /   ΠΡΟΣΗΜΑΝΣΗ  ( ψυχολογική  προετοιμασία  του  αναγνώστη  για  το  τι  πρόκειται  να  ακολουθήσει ),  ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ( τρόπος  διευθέτησης  των  γεγονότων,  ώστε  η  εξέλιξη  της  πλοκής  να  είναι  για  τον  αναγνώστη  φυσική  και  λογική )
ΧΡΟΝΙΚΗ    ΔΙΑΡΚΕΙΑ   του  χρόνου  αφήγησης  σε  σχέση  με  το  χρόνο  της  ιστορίας                                                                                                                                                                       α)Χρόνος  Αφήγησης  <  Χρόνος  Ιστορίας  ( ο  αφηγητής  συμπυκνώνει / συστέλλει  το  χρόνο,  παρουσιάζει  συνοπτικά  γεγονότα  που  έχουν  μεγάλη  διάρκεια ).  Αυτό  επιτυγχάνεται  με  τις  τεχνικές  της  ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗΣ,  της  ΠΑΡΑΛΕΙΨΗΣ,  της  ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ,  της  ΕΛΛΕΙΨΗΣ  ή  του  ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΥ  ΚΕΝΟΥ                                                                                                                  β) Χρόνος  Αφήγησης  >  Χρόνος  Ιστορίας  (  ο  αφηγητής  επιμηκύνει / διαστέλλει  το  χρόνο,  παρουσιάζει  αναλυτικά  γεγονότα  που  διαρκούν  ελάχιστα ).  Αυτό  επιτυγχάνεται  με  την  τεχνική  της  επιβράδυνσης                                                                                                                                          γ)  Χρόνος   Αφήγησης  =  Χρόνος  Ιστορίας  ( συνήθως  σε  διαλογικές  σκηνές )
ΧΡΟΝΙΚΗ   ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ
Καθορίζεται  από  τα  πανομοιότυπα  συμβάντα,  τις  επαναλήψεις  γεγονότων  που  επανεμφανίζονται  με  τον  ίδιο  ακριβώς  στερεότυπο  ή  διαφορετικό  τρόπο  διατύπωσης.  Στην  πρώτη  περίπτωση  γίνεται  λόγος  για  μοτίβο.